В адрес Департамента торговли и защиты прав потребителей МТИ Республики Казахстан по Акмолинской области (далее -Департамент) поступают обращения, касательно продажи Автосалонами города Кокшетау некачественных автомобилей.
Суть одного из обращения, поступившего на «горячую линию» по телефону 8(716-2) 50-29-89 Департамента такова, потребитель приобрел новый автомобиль в одном из Автосалонов города Кокшетау. Оплатив, стоимость автомобиля 9 120 тыс. тенге, но при выдаче автомобиля с салона обнаружил дефект на бампере. Потребитель отказался от предложенных условий автосалона и попросил вернуть денежные средства. При этом, Автосалон попросил потребителя подождать новую деталь и подписать акт выдачи.
В свою очередь Департамент в рамках своей компетенции проинформировал о следующем:
Согласно ст.406 Гражданского кодекса (Особенная часть) Республики Казахстан № 409-I от 1 июля 1999 года (далее – «ГК РК»), по договору купли-продажи одна сторона (продавец) обязуется передать имущество (товар) в собственность, хозяйственное ведение или оперативное управление другой стороне (покупателю), а покупатель обязуется принять это имущество (товар) и уплатить за него определенную денежную сумму (цену). Таким образом, автосалон обязуется передать товар потребителю, а потребитель обязуется принять товар и выплатить его стоимость.
Вместе с тем, потребитель оплатил, но обнаружил дефект на бампере и, соответственно согласно п.1 ст.422 ГК РК, продавец обязан передать покупателю товар, качество которого соответствует договору.
Кроме того, согласно ст.455 ГК РК, покупатель, которому продан товар ненадлежащего качества, если его недостатки не были оговорены продавцом, вправе осуществить действия, предусмотренные ст.428 п.1 ГК РК и статьей 15 Законом Республики Казахстан «О защите прав потребителей»:
1.соразмерного уменьшения покупной цены;
2.безвозмездного устранения недостатков товара в разумный срок;
3.возмещения своих расходов на устранение недостатков товара;
4.замены товара ненадлежащего качества на товар, соответствующий договору;
5.отказа от исполнения договора и возврата уплаченной за товар денежной суммы.
Таким образом, потребитель вправе потребовать замены товара или отказа от исполнения договора.
Сотрудником Департамента оказана помощь в составлении претензии в адрес Автосалона.
В результате Автосалоном возвращена сумма за автомобиль в полном объеме.
Уважаемый потребитель! В случае неудовлетворения Вашего требования Автосалонами, Вам следует подать обращение (жалобу) в Департамент торговли и защиты прав потребителей МТИ Республики Казахстан по Акмолинской области в обращении нужно указать Вашу контактную информацию и суть нарушения Ваших прав.
Согласовано Руководитель Е. Аубакиров
Автосалон өз міндеттемелерін тиісінше орындамаған жағдайда жауапты бола ма?
Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігінің Ақмола облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің (бұдан әрі-Департамент) атына Көкшетау қаласының автосалондарының сапасыз автомобильдерді сатуына қатысты өтініштер келіп түседі.
Департаменттің 8(716-2) 50-29-89 телефоны бойынша «жедел желіге» келіп түскен өтініштердің бірінің мәні мынада, тұтынушы Көкшетау қаласының автосалондарының бірінен жаңа автокөлік сатып алды. Төлегеннен кейін автокөліктің құны 9 120 мың теңге, автокөлікті салоннан беру кезінде бамперде ақау табылды. Тұтынушы автосалонның ұсынылған шарттарынан бас тартып, ақшаны қайтаруды сұрады. Бұл ретте Автосалон тұтынушыдан жаңа бөлшекті күтіп, беру актісіне қол қоюын сұрады.
Өз кезегінде Департамент өз құзыреті шеңберінде келесі хабардар етті:
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 1 шілдедегі № 409-I Азаматтық кодексінің (Ерекше бөлігі) 406 – бабына сәйкес (бұдан әрі-“ҚР АК”) сатып алу-сату шарты бойынша бір Тарап (сатушы) мүлікті (тауарды) екінші Тарапқа (сатып алушыға) меншікке, шаруашылық жүргізуге немесе жедел басқаруға беруге міндеттенеді, ал сатып алушы осы мүлікті (тауарды) қабылдауға және ол үшін белгілі бір ақшалай соманы (бағаны) төлеуге міндеттенеді. Осылайша, автосалон тауарды тұтынушыға беруге міндеттенеді, ал тұтынушы тауарды қабылдауға және оның құнын төлеуге міндеттенеді.
Сонымен қатар, тұтынушы төледі, бірақ бамперде ақау тапты және сәйкесінше ҚР АК 422-бабының 1-тармағына сәйкес сатушы сатып алушыға сапасы Шартқа сәйкес келетін тауарды беруге міндетті.
Бұдан басқа, ҚР АК 455-бабына сәйкес сапасыз тауар сатылған сатып алушы, егер оның кемшіліктерін сатушы ескертпесе, ҚР АК 1-тармағының 428-бабында және «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 15-бабында көзделген әрекеттерді жүзеге асыруға құқылы:
4. сапасыз тауарды Шартқа сәйкес келетін тауарға ауыстыру;
5. шартты орындаудан бас тарту және тауар үшін төленген ақшалай соманы қайтару.
Осылайша, тұтынушы тауарды ауыстыруды немесе шартты орындаудан бас тартуды талап етуге құқылы.
Департамент қызметкері автосалонға шағым жасауға көмек көрсетті.
Нәтижесінде автосалон автомобиль үшін соманы толық көлемде қайтарып берді.
Құрметті тұтынушы! Автосалондар Сіздің талабыңызды қанағаттандырмаған жағдайда, Сіз Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігінің Ақмола облысы бойынша сауда және тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне өтініш (шағым) беруіңіз керек, өтініште Сіздің байланыс ақпаратыңызды және сіздің құқықтарыңызды бұзудың мәнін көрсету қажет.
АЭС тақырыбы күн тәртібіне енгелі жұртшылық бұл тақырыпқа елеңдеп жүр. Энергетика қауіпсіздігі мәселесінде таңдау, әрине, байыпты болуы керек. Таяуда «Ұлттық ядролық орталықтың» бас директоры Ерлан БатырбековтІ сұхбатқа тартып, отандық ядролық физика мен АЭС-ке қатысты бірқатар сұрақ қойған едік.
– Ядролық физика саласындағы отандық ғалымдардың еңбегі мен ғылыми жетістігі көп ескеріле бермейді. Отандық ядролық сала ғалымдары мен мамандардың жаһандық өлшеміне сай білімі мен құзыреті қандай деңгейде?
– Қоғамдық тыңдауда сындарлы диалог болды. Біз жеткен жетістіктеріміз туралы әңгімеледік, талқыладық, барлық сұраққа жауап бердік, қазір бұл жұмысты жалғастырып жатырмыз. Жалпы алғанда, пікіріміз назардан тыс қалған емес. Ал кейбіреулер үшін елімізде атом энергетикасы саласында әлемдік қоғамдастық мойындаған осындай ауқымды, елеулі ғылыми жетістіктердің бар екені жаңалық болып отыр. Бұл жерде ғалымдарға деген сенімсіздіктен гөрі азаматтардың хабарсыздығы басымырақ дер едім.
Ұлттық ядролық орталықтың жетістіктері туралы айтар болсақ, бүгінде атом энергетикасын дамыту саласында үлкен жұмыс атқардық, оны әрі қарай жалғастыра береміз. Біздің кәсіпорын қазіргі заманғы атом энергетикасының қауіпсіздік мәселелеріне ерекше назар аударады. Басты құзыретіміздің бірі – келешекте және қазір пайдаланылатын ядролық энергетикалық реакторлар қауіпсіздігін арттыру бойынша барлық дерлік әлемдік атом-энергетикалық технологияларды әзірлеушілермен, өнім берушілермен жүргізіліп жатқан нақты жұмыстар.
– Бүгінде еліміздің бірегей эксперименттік базасы қалыптасып болды ма?
– Иә, солай деп айтуға негіз бар. Оған қоса білікті персоналы және атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласындағы күрделі ғылыми-қолданбалы міндеттерді шешу тәжірибесі де әбден жетілді. Бұлар атом энергетикасы саласында жұмыс істейтін шетелдік әріптестер тарапынан бірлескен зерттеу жүргізуге үлкен қызығушылық туғызады. Сонымен қатар елімізге ғылымның алдыңғы шебінде тұруға мүмкіндік береді.
Біз жылу нейтрондарындағы жеңіл сулы ядролық реакторлардағы ауыр апаттарды басқару рәсімін жетілдіруде бірегей зерттеулер кешенін сәтті өткіздік. Олардың үлесі әлемде қазір қолданылатын барлық реактор түрінің 80%-дан астамын құрайды. Біз жапондық серіктестеріміз – «Toshiba Corporation» және «Marubeni Utility Services» компанияларымен бірлесіп бірнеше ірі ғылыми-зерттеу жобасын жүзеге асырдық. Осы зерттеулердің нәтижелері Жапонияның атом электр стансаларында нақты қолданыс тапты.
Зерттеулерімізде сұйық металл жылу тасығышы бар шапшаң нейтрондардағы перспективалық IV буын реакторының қауіпсіздігі бойынша жұмыстар ерекше орын алады. Жапонияның атом энергетикасы агенттігінің тапсырысы бойынша көпжылдық «EAGLE» зерттеу бағдарламасы жүзеге асырылып келе жатыр. Алынған бірегей эксперименттік деректер болашақ ядролық реакторлардың актив аймағы балқып, ауыр апат туындаған жағдайда апат салдарын азайтуға бағытталған техникалық шешімдерді негіздеуге арқау болды.
Францияның атомдық және балама энергиялар жөніндегі комиссариатымен (CEA) «SAIGA» жобасы бойынша бірлескен зерттеу жұмыстарын жүргізіп жатырмыз. Оның мақсаты – жобаланып жатқан шапшаң нейтрондардағы IV буын «ASTRID» реакторында жылу тасымалдағыш шығынымен болған апат кезіндегі реактордың отын жинағының жай-күйін зерделеу.
Сонымен қатар шапшаң нейтрондардағы ресейлік жаңа БРЕСТ-ОД-300 реакторының инновациялық аралас нитридті уран-плутоний отынын (АНУП) реакторлық сынау бағдарламасын сәтті орындап шықтық. Қазіргі уақытта елімізде АЭС салуға дайындалуға іс жүзінде ғылыми-техникалық қолдау көрсетіп жатырмыз. Негізгі қатысушылардың бірі болып саналатын біздің кәсіпорын бұл бағытта үлкен көлемді жұмыс пен зерттеу жүргізді.
Айта кету керек, қазіргі заманғы атомдық және термоядролық энергетикалық технологиялардың қауіпсіздігін дамыту мен арттыруға бағытталған жұмыстарымыз бен жетістіктеріміз жоғары мемлекеттік марапатқа ие болды. 2023 жылы «Ұлттық ядролық орталығы» ғалымдарының ұжымына «Қазақстан Республикасының атом-энергетика саласын құруға және көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясын іске асыруға арналған әлемдік деңгейдегі зерттеулер мен әзірлемелер» атты жұмысына әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы Мемлекеттік сыйлығы берілді.
– «Ұлттық ядролық орталық» сұйық металл салқындатқышы бар шапшаң нейтрондардағы перспективалық IV буын реакторларының қауіпсіздігі бойынша үлкен жұмыс атқарды. Осы туралы кеңірек айтып беріңізші.
– Төртінші буын реакторлары, атап айтқанда, шапшаң нейтрондардағы реакторлар. Ол болашақта атом энергетикасын дамытудың болашағы зор бағыты болып саналады.
Олардың қолданыста жүрген ядролық реакторлардан айырмашылығы – реактордан жылуды әкету үшін су емес, натрий немесе қорғасын сияқты сұйық металл қолданылады. Бұл реактор жасауды дамытудың салыстырмалы түрде жаңа бағыты болғандықтан, оның сенімділігі мен қауіпсіздігін растайтын үлкен көлемді ғылыми зерттеу қажет. «Ұлттық ядролық орталық» реактор отынын салқындату жағдайы бұзылып, нәтижесінде, оның балқып кетуі мүмкін ауыр апат кезінде осындай реакторлардың қауіпсіздігін арттыруға бағытталған зерттеулерді сәтті жүргізіп келеді.
Бұл – ықтималдылығы өте төмен жағдай. Соған қарамастан техникалық шараларды әзірлеуге мүмкіндік беретін жан-жақты талдау жүргізуге міндеттіміз. Бұл мұндай апат болған кезде қандай да бір ауыр салдарға, мысалы, радиоактивтіліктің қорғаныс тосқауылынан тыс шығуына жол бермейді. Осылайша, мұндай талдау жүргізілген кезде апаттың бүкіл барысы шартты түрде уақыт фазаларына бөлінеді. Сөйтіп, олардың әрбірінде белгілі бір параметрлерді зерттеуге ерекше назар аударылады.
– Ол фазалардың әрбірінде болатын үдерістер мен ықтимал нәтижелер туралы да айтып өтсеңіз?
– Мәселен, апаттың бастапқы сатысында отынның жылу параметрлері және реакторда орнатылған, ураннан жасалған отын таблеткаларының бағаналары орналастырылған герметиктелген болат түтіктер түріндегі отын элементтерінің қашан және қай жерде герметиксізденуі басталады деген сұрақ маңызды. Келесі фазада отын элементтері герметиксізденіп, отынның жоғары температурасы әсерінен балқи бастағанда, балқыманың жылу тасымалдағышпен (сұйық металмен) және актив аймақтың басқа да болат конструкцияларымен өзара әрекеттесу үдерістері зерттелуге тиіс. Бұл жылу тасымалдағыштың қаншалықты тез қайнап, буланатынын, реакторда қандай қосымша қысым болатынын, отын балқымасының қай кезде салқындатусыз қалатынын, оның реактор конструкциясымен қалай әрекеттесетінін түсіну үшін керек.
Шартты түрдегі үшінші фаза – реактордың болат корпусының ішінде ауырлық күшінің немесе пайда болған қысымның әсерінен актив аймақ материалдарының балқымасы қозғала бастайтын фаза. Бұл кезде реактор корпусының бүтіндігін сақтап қалу мақсатында және материалдың осы қорғаныс тосқауылынан тыс шығып кетуіне жол бермеу үшін пайда болған балқыманың үлкен массасын бөліктерге бөлуге, осылайша оның реактор корпусына әсерін азайтуға мүмкіндік беретін арнайы арналарды қарастыруға болады.
Ең соңғысы – отын балқымасын салқындату фазасы. Балқыма салыстырмалы түрде ұсақ бөліктерге бөлінген кезде реактор корпусындағы отынмен салыстырғанда едәуір төмен температурадағы жылу тасымалдағыш балқыманы салқындата бастайды, бұл оны қатайтып, жағдай тұрақтана бастайды.
Зерттеу реакторларында немесе арнайы реактордан тыс стендтерде жүргізетін эксперименттердің әрқайсысында әдетте апаттың жеке фазалары немесе олардың комбинациялары зерттеледі. Біз төтенше жағдайдың дамуы барысында болатын оқиғаны суреттеп береміз. Әрі қарай алынған деректерді талдап, оның негізінде ауыр апаттың салдарын жеңілдетуге мүмкіндік беретін техникалық шешімдерді әзірлейміз. Ал бұл техникалық шешімдер ең қауіпсіз IV буын реакторларын жасау кезінде қолданылады.
АЭС туралы айта бастағанда, көлденеңдеп көп сауал алдымыздан шығады. Солай болуы заңды да. Бұрын-соңды жасап көрмеген ісіміз болған соң күмәндану – адами түйсікке тән құбылыс. Бірақ жөнсіз қорқынышқа жол берудің тағы орайы жоқ дейді кәсіби мамандар. Көпшілік айтып жүрген көп түйткілдің екеуі – АЭС-ке жауапты жергілікті мамандардың даярлығы және мәселенің экологиялық қыры жөнінде сарапшылар пікірін білудің сәті түскен еді.
Атом энергетикасы ісінде алдыңғы қатардағы мекеме саналатын «Ұлттық ядролық орталықта» 74 және 54 жыл бұрын салынған екі зерттеу реакторлық кешені бар. Бұл реакторлар ғылыми зерттеу мен көптеген жобаны іске асыруда маңызды рөл атқарады. Қазір орталықта еліміздің әр өңірінен келген жоғары білікті мамандар жұмыс істейді. Десе де, «ескінің аты – ескі» деп халық тарапынан көлдей күмән туады. Одан бөлек отандастарымыздың көкейінде АЭС-ке қатысты қаншама сұрақ бар. «Ұлттық ядролық орталықтағы» Энергия институтының эксперименттерді жобалау және басқару қызметінің басшысы Асхат Дүйсенбаев орталықтың жетістіктері мен болашақтағы жоспарларын айтып, көңілімізді орнына түсірді. Ол осы реакторлар жұмысына тікелей қатысып, олардың пайдалануын және жетілдірілуін жіті бақылап отырады екен.
«Біз өзіміздің инженерлер командасымен мақтанамыз. Олар жоғары нәтиже көрсетіп, кәсіби дағдыларын үнемі жетілдіріп отырады. Орталық жаңа мамандарды белсенді тартып, оларды ішкі стандарттар мен қажеттіліктерге сәйкес даярлайды. Біздің салаға бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен дәріптелу жетіспейді. Ғылым мен ядролық энергетиканы насихаттау өте маңызды. Атом энергетикасын жедел түрде дамыту қажет. Көмір мен мұнай сияқты дәстүрлі ресурстар таусылып жатыр. Сондықтан тұрақты энергия көздеріне, атап айтқанда, атом электр стансаларына назар аударатын кез жетті. Қазіргі жаңа реакторлар қауіпсіздіктің жоғары деңгейімен және апаттық жағдайлардың минималды қаупімен ерекшеленеді», деді А.Дүйсенбаев.
Маман жөндеуші, слесарь және инженер сияқты іргелес сала мамандарын тартудың өзектілігін де атап өтті. Расында, жұмысшы мамандықтар, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының жәй-күйі алаңдатарлық хәлде тұр. Дамыған елдер нарық пен өндіріске қажетті білікті кадр даярлау мақсатында техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін бір ізге қойған. Тіпті БҰҰ декларациясы бұл жүйені мыңжылдық даму мақсатына жатқызған. Өндіріс, ауыл шаруашылығы, басқа да жұмысшы мамандықтар қарыштап дамып, жұмысшылармен толық қамтылса, ел экономикасының тасы өрге домалар еді.
Атом энергетикасына көшу импорт үлесін азайтады
Мұның бәрі – әңгімемізге өзек болып отырған электр энергиясының үдемелі тапшылығына қатысты жанама түйткілдер. Оларды айналып өтсек тағы болмайды. Еліміздің негізгі өндіруші қуаттары тозып тұр, оған қоса экологиялық сын-қатерлер есігімізді қаға бастады. Осы түйткілдердің шешімі ретінде мемлекет 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу бағытын қабылдады. Тәуелсіз эколог Бекберген Керейдің сөзінше, атом энергетикасына көшу көрші елден жасалатын импорт үлесін азайтуға елеулі үлес қоса алады.
«Елімізде 148 жаңартылатын энергия көзінің орнатылғанына қарамастан, олардың қуаты тұрақты энергиямен қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз. АЭС тұрақты энергия беруді қамтамасыз ете алады және тапшылықты өтей алады. АЭС құрылысын Балқаш маңында жүргізудің өзіндік себептері бар. Біріншіден, елдің орталығында орналасқан Балқаш көлі – орналасуы мен жоғары энергия тұтынатын аймақтарға жақындығы арқылы болашағы зор алаңға айналып отыр. Екі қуатты реакторы бар атом электр стансасынан электр энергиясын өндіру үшін жабық циклде пайдаланылатын 63 млн текше метр су қажет. Бұл көлдің табиғи булануының тек 0,32%-ын құрайды», дейді ол.
Осы тұста Қазақстанның электр энергетикалық қауымдастығының төрағасы Талғат Темірхановтың да пікірін ұсынайық. Ол ядролық энергетикаға көшу көмір өнеркәсібіне жұмсалатын шығындардың артуына ғана емес, сонымен қатар көміртегі шығарындыларын азайту жөніндегі халықаралық міндеттемелерді орындау қажеттілігіне де байланысты екенін атап өтті.
«Болашақта бізге не маңызды? Көмір өндірісін қолдауға қаражат құяр болсақ экологиялық міндеттемелерімізді, елдік міндеттемелерімізді орындамаймыз. Сонымен қатар халық көкейінде жүрген тағы бір сауал – АЭС өндірген электр энергиясының құнына байланысты. Болашақ тариф, әсіресе көршілерден электр энергиясын сатып алуды ескере отырып, ағымдағы тарифтерден аспайтынын айта аламыз. Қазір көптеген отандасымыз атом электр стансасы арқылы өндірілетін электр энергиясы қымбат болады деп қателеседі. Біздің бағалауымызша, бұл көршілерімізден алатын ең жоғары жүктемелердегі перитокалар үшін төлейтін бағадан қымбат болмайды», деді Т.Темірханов.
В этом убедились казахстанские эксперты и журналисты, посетившие Белорусскую атомную станцию
фото Анны Якубовой, фото предоставлено пресс-службой БелАЭС
Без секретов
Да, да, ее промышленная площадка размером километр на километр, где компактно разместились более 130 объектов, открыта для посетителей.
К слову, и сам городок Островец, что в Гродненской области, находящийся от АЭС в каких-то 18 км, вовсе не закрытое режимное поселение, как могут подумать некоторые: сюда регулярно приезжают на экскурсию студенты, школьники, туристы, рабочие делегации.
…Две величественные охладительные башни-градирни, окруженные зеленью полей, видны издалека. Клубы белого пара возносятся к небу, соединяясь с быстро бегущими облаками. Мы ахаем и охаем, видя масштабы станции. Ее гигантские строения лично на меня произвели такое же впечатление, как египетские пирамиды. Подобных промышленных громадин мне раньше видеть не доводилось, а, уж поверьте, у меня немалый опыт такого рода туризма.
Рука так и тянется сфотографировать все: розы, стрекоз, вездесущих воробьев, небольшую церквушку, построенную на территории, ровно уложенные тротуары, проходную и градирни и даже замысловатый инструмент в руках рабочего – все ново, все интересно.
Когда есть энергия
– Мы стремимся быть максимально открытыми для всех, – заверил, радушно встретив нашу делегацию, генеральный директор БелАЭС Сергей Бобович.
По его словам, Беларусь готова делиться опытом в сфере атомной энергетики. При этом их практики интересны многим странам. «Росатом» сегодня возводит атомные станции, подобные БелАЭС, в Турции, Египте, Венгрии. На новый уровень вышло сотрудничество Беларуси в сфере атомной энергетики с Китаем.
– У Беларуси невелики запасы природных энергетических ресурсов. Для их диверсификации и надежного энергоснабжения потребителей была сделана ставка на мирный атом, – отметил заместитель министра энергетики Республики Беларусь Денис Мороз.
Решение о строительстве АЭС было принято Президентом Александром Лукашенко в 2008 году и интегрировано в концепцию энергетической безопасности. Первый блок БелАЭС вступил в строй в июне 2021-го, второй – в ноябре 2023-го. Проект стал самым высокотехнологичным и масштабным в истории белорусско-российских отношений. В строительстве атомной станции участвовали около 40 белорусских и российских организаций. В пик ее возведения на площадке были задействованы более 9 тыс. строителей.
Сегодня, когда другие государства только приступают к осуществлению национальных ядерных программ, Беларусь уже сформировала собственную ядерную инфраструктуру, и БелАЭС вносит ощутимый вклад в экономику страны. Республика полностью отказалась от импорта электроэнергии. Снизилась ее зависимость от импортируемого природного газа.
С момента включения первого энергоблока БелАЭС в объединенную энергосистему (3 ноября 2020 года) станция суммарно выработала более 34 млрд кВт·ч электроэнергии, что позволило заместить свыше 9 млрд кубометров природного газа.
Весом и экологический эффект: за счет ввода БелАЭС эмиссия парниковых газов будет ежегодно сокращаться примерно на 7 млн тонн. Как отметил Денис Мороз, строительство БелАЭС стало мощным стимулом для увеличения электропотребления в стране, чему поспособствовали принятые президентом и правительством стимулирующие меры.
– В Беларуси ввели дифференцированные тарифы, направленные на увеличение электропотребления. Чем больше электроэнергии производитель потребляет, тем за меньшую стоимость ее покупает, – пояснил их суть замминистра энергетики РБ. – Принятые меры дают значительный эффект, и количество потребителей электроэнергии постоянно увеличивается. Для населения были введены тарифы на электрическую энергию для использования ее на нужды отопления и горячего водоснабжения. Они также поспособствовали приросту числа потребителей.
В 2023 году общий объем потребления электроэнергии в стране увеличился на 2,5 млрд кВт·ч и достиг рекордных 41,1 млрд кВт·ч. Положительная динамика сохраняется и нынче.
С развитием электросетевой инфраструктуры в Беларуси существенно выросли темпы строительства нового электрифицированного жилья. Индивидуальные жилые дома планомерно переводятся на электрическое отопление. Потребление электроэнергии населением для этих нужд в прошлом году увеличилось в 1,4 раза.
Динамично развиваются энергоемкие производства. Создана сеть зарядных станций для электротранспорта, поэтому даже в 100–150 километрах от Минска, города-миллионника, и в Островце – городке с населением в 14 тысяч жителей – электрокары не редкость. Не в диковинку и электробусы на отдельных городских маршрутах, а в Жодино и Шклове весь общественный транспорт переведен на электричество.
– Собственная атомная электростанция позволяет формировать тарифы без привязки к изменениям мировых цен на энергоресурсы. Несмотря на волатильность мировых цен на природный газ и другие виды топлива, тарифы на электроэнергию в Беларуси остаются стабильными, – пояснил Денис Мороз.
Более того, в 2023 году в рейтинге стран Европы по дешевизне электроэнергии Беларусь заняла третье место. Атомная генерация стала драйвером развития смежных отраслей экономики, ряд инновационных проектов готовится к осуществлению в промышленности, науке, медицине. БелАЭС содействует широкому внедрению современных технологий в производстве и обеспечивает создание новых рабочих мест.
Доступно об атоме
Атомная электростанция с двумя реакторами ВВЭР-1200 суммарной мощностью 2 400 МВт построена по российскому проекту «АЭС-2006». Энергоблоки ВВЭР-1200 БелАЭС стали первыми объектами атомной электроэнергетики новейшего поколения безопасности III+, сооруженными по российским технологиям за рубежом. В России же (в областях Ленинградской и Воронежской) успешно работают четыре энергоблока этого типа.
Белорусская АЭС обладает рядом преимуществ, существенно улучшающих ее экономические характеристики и безопасность. Мощность реакторной установки повышена на 20%, вдвое – с 30 до 60 лет – увеличен проектный срок службы основного оборудования. При этом есть возможность для продления его эксплуатации еще на 20 лет.
Главная же особенность БелАЭС – уникальное сочетание активных и пассивных систем безопасности, обеспечивающих максимальную устойчивость станции к внешним и внутренним воздействиям.
– В качестве топлива в активной зоне реактора используется слабообогащенный диоксид урана в виде «таблеток» цилиндрической формы размером около одного сантиметра и весом в пять граммов. Одна такая урановая «малышка» по своей теплоемкости заменяет 350 килограммов нефти или четыре центнера каменного угля. Причем каждый цилиндрик надежно удерживает радиоактивное загрязнение внутри себя – он сам уже первый барьер на пути распространения радиации, – рассказал начальник отдела информации и общественных связей БелАЭС Эдуард Свирид.
Только представьте: более 18 млн таких цилиндрических сегментов «работают» в одном энергоблоке!
Следующий барьер – оболочка тепловыделяющего элемента (ТВЭЛ). Третий – корпус реактора – сооружения высотой почти 20 метров и диаметром чуть более 4,5 метра. Его прочные стенки выполнены из специальной реакторной стали толщиной в 20 см. В него помещаются 312 ТВЭЛов, которые соединяются в сложную конструкцию, называемую ТВС (тепловыделяющей сборкой).
На атомную станцию, к слову, топливо поступает как раз в виде блестящих трубок ТВС. Четвертым барьером служит само здание реактора (контайнмент) – сооружение высотой 70,2 метра и внутренним диаметром 44 метра, имеющее двойную защитную оболочку толщиной в 200 см. Дополнительное усиление ей придает система преднапряжения бетона, которая позволяет зданию сохранять герметичность даже при внутреннем давлении в пять атмосфер.
– Не слишком ли это? – поинтересовались мы, разглядывая макеты.
– Если что-то может произойти на атомной станции, то лучше к этому готовиться заранее, потом поздно будет, – парирует, описывая систему защиты АЭС, Эдуард Свирид. – Наличие всех этих защитных оболочек обязательно. Допустим, произойдет нечто невероятное, и в результате аварии днище реактора расплавится – чего еще не было нигде и никогда, так вот, тогда радиоактивный расплав попадет в специальное устройство, размещенное проектировщиками прямо под реакторами, – в ловушку расплава.
– И все-таки каков радиационный фон в районе станции и ее окрестностях? – не унимаемся мы.
– Данные радиационного мониторинга доступны онлайн – желающие могут ознакомиться с информацией на сайте БелАЭС. Контроль радиационной обстановки ведется круглосуточно. Данные анализируются как на самой площадке станции, так и в зоне наблюдения – на постах автоматической системы радиационного контроля. Всего их девять, еще один находится вне зоны наблюдения, в населенном пункте Свирь Мядельского района Минской области, – пояснил Эдуард Свирид.
Сведения о текущих значениях мощности дозы гамма-излучения также отображаются на информационных табло, установленных на территории самой станции и в девяти населенных пунктах.
Затем казахстанский «десант» посетил учебно-тренировочный центр станции. Заместитель генерального директора по качеству БелАЭС, депутат Островецкого районного Совета депутатов Александр Ерин поведал нам о том, как готовятся для станции кадры, зачем персонал ежедневно тренируется и как работает блочный пульт управления.
Могу сказать: работает он надежно. Чтобы в этом убедить, нам позволили устроить виртуальную аварию, нажав ту самую красную кнопку… Энергоблок остановился за три секунды!
Зреть в корень
– В Казахстане уже сегодня существует дефицит энергии. Да, есть старые ТЭЦ, вводятся в строй новые возобновляемые источники энергии, но этого мало, необходима атомная генерация, – считает член Общественного совета Министерства энергетики, основатель телеграм-канала «Байдильдинов. Нефть» Олжас Байдильдинов. – Я всегда выступал за то, чтобы мы как можно быстрее приступили к строительству АЭС. Тем более что занимаем ведущее место в мире по запасам и добыче природного урана. Но вот парадокс: не имеем своей АЭС и покупаем электроэнергию в соседних странах. В октябре вопрос о строительстве станции будет вынесен на референдум и, надеюсь, казахстанцы сделают правильный выбор.
АЭС обеспечивают стабильное и предсказуемое энергоснабжение, что является ключевым фактором для развития бизнеса.
– Для МСБ это означает снижение затрат на электроэнергию и возможность увеличения производительности, – отмечает управляющий директор Национальной палаты предпринимателей «Атамекен» Жакып Хайрушев. – Строительство и эксплуатация АЭС требуют внедрения передовых технологий, в том числе IT и инновационных решений, что стимулирует развитие смежных отраслей. Например, это может включать производство и обслуживание высокотехнологичного оборудования, разработку новых материалов и программного обеспечения для контроля и управления.
Казахстанские малые и средние предприятия, обладающие гибкостью и способностью быстро адаптироваться к изменениям, могут занять нишу в этих новых сферах, предоставляя специализированные услуги и продукты.
По словам эксперта, строительство АЭС повлечет за собой развитие инфраструктуры не только в селе Улькен Жамбылского района, где планируется разместить казахстанскую АЭС, но и всей Алматинской области. Это включает в себя строительство дорог, жилья, социальных объектов… Укрепление региональной экономики позволит создать новые возможности для бизнеса, повысит качество жизни и снизит миграцию из сельских районов.
В том, что строительство атомной электростанции дало Островцу да и всему Островецкому району Гродненской области мощный импульс к развитию, мы смогли убедиться, побывав в многофункциональном культурном комплексе, центральной районной клинической больнице, средней школе № 3, на ледовой площадке, в спортивно-оздоровительном комплексе, наконец, встретившись и побеседовав с людьми.
Населенный пункт с 555-летней историей фактически возродился. За последнее десятилетие Островец превратился в красивый благоустроенный город с широкими улицами, новыми микрорайонами и парками. Средний возраст горожан – 38 лет. Молодые, целеустремленные, образованные, приветливые люди. Гордятся своим городом. Любят свою работу. Связывают с АЭС свое будущее.
…Вот такой я увидела в Беларуси действующую АЭС. В ней, воздвигнутой посреди зеленых полей, нет ничего страшного.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев жуырда АЭС салу бойынша 6 қазан күні референдум өтетінін ресми мәлімдеді. Енді сол референдумда Қазақстан халқы өз таңдауын жасайды. Аталған мәселеге қатысты Үкіметтің басты аргументі «энергия жетіспейді, АЭС сол энергетикалық тапшылықты жоюға көмектеседі» деген месседж болса, ал халықтың ойында елдің экологиялық қауіпсіздігі бірінші орында тұр.
Барлық суретте АЭС өте әдемі көрсетіледі. Фото groupeadf.com сайтынан алынды
Кеше Financial Times басылымы британ жерінде салынып жатқан жаңа АЭС-тың проблемаларын жазды. Сегіз жыл бұрын мақұлданған жобаның қиындықтарын Aikyn.kz материалға сүйеніп талдайды.
Ядролық энергия «тәуекелі жоғары және технологиялық тұрғыдан қиын» деген көзқарас күшейді. Фото c-o-k.ru сайтынан алынды
Жаңа атом электр стансаларын қаржыландыру инвесторлар үшін әрқашан қиын болып келеді. Сомерсеттегі (Somerset) EDF компаниясының Hinkley Point C сияқты ірі электр стансаларындағы үлкен шығындар ядролық энергияны «тәуекелі жоғары және технологиялық тұрғыдан қиын» деген көзқарасты одан ары күшейтті. Дегенмен батыс елдері үкіметтерінің АЭС салуға деген ниеті төмендеген жоқ.
Бұл жерде ескеретін бір жағдай, батыс елдерінде АЭС салуға жекеменшік инвестициялар жұмсалады. Ал Қазақстандағы атом электр стансасы құнының 20-30%-ы Ұлттық қордан алынбақшы.
Сонымен бірге Еуропаның көшбасшы елдерінің атом энергиясынан бас тартуы да атом энергетикасына инвестиция тартуды қиындатып жіберді. 2023 жылдың 16 сәуірінде Германия өзінің соңғы АЭС-ын тоқтатты. Оның алдында Италия да елдегі барлық атом стансаларын жауып тастағаны белгілі. Ал Бельгия, Испания, Швейцария, Тайвань атом энергиясынан толық бас тарту стратегиясын іске асыруда. Мұндай жағдайда батыстық саясаткерлер үкіметтің қатысуынсыз жеке инвестицияларды тарту мүмкін емес екенін кеш болса да түсінді. Ұлыбританияда құрылған жаңа үкіметтік орган (Great British Nuclear) АЭС салуға байланысты тәуекелдердің бір бөлігін бюджет (салық төлеуші) көтеретініне инвесторларды сендіргісі келеді. Сонда да ядролық жобаларды іске асыруға деген инвесторлардың көңілі суып қалған.
АЭС-та радиациялық қауіп қашан да сақталады. Фото environmentbuddy.com сайтынан алынды
Ұзақ жылдарға созылып кеткен, болашағы әлі де бұлыңғыр Hinckley Point C атом электр стансасы да инвесторлардың бұл салаға қаржы құюын тежеп отыр.
Hinckley Point C атом электр стансасы (Hinckley Point C) – EDF компаниясының Англияның Сомерсет қаласында салып жатқан екі блокты 3260 МВт EPR атом электр стансасы. Әр блоктың жобалық қуаты – 1630 МВт.
Бұл АЭС 2010 жылы британдық үкімет жариялаған сегіз нысанның бірі болған еді. Ұлыбритания үкіметі жобаны кейбір инвестициялық кепілдіктермен 2016 жылдың 15 қыркүйегінде мақұлдады. Жобаны француздық EDF Energy және қытайлық China General Nuclear Power Group (CGN) қаржыландырады. Hinckley Point C атом электр стансасының қожайындары осы екі компания, стансаның 66,5% француздардың, 33,5 % қытайлықтардың еншісінде. Стансаның бірінші блогы 2029-2031 жылдары іске қосылады деп жоспарланған.
Қолданыс мерзімі аяқталған АЭС-ты залалсыздандыру мен консервациялауға, радиация сіңіп қалған жабдықтарын утилизациялауға қанша млрд доллар керек екенін қазірден білу керек. Фото certrec.com сайтынан алынды
АЭС жобасын іске асыруда тағы бір «қызықты» мәселе бар. Бұл станса құнының ұдайы өсіп отыруы, оны әлемдік тәжірибе де көрсетуде. Мысалы, Hinckley Point C стансасының алғашқы (2016 жыл) жобалық құны 15,7-18,3 млрд доллар деп жарияланды. Ал 2022 жылы жоба құны 32,8-34,1 млрд доллар, 2023 жылы 40,6-42,0 млрд долларға өскен. 2024 жылдың қаңтарында жобаның құны 54,6-62,9 млрд доллар деп жарияланды.
Шешім қабылданбағанның өзінде Қазақстанда салынатын АЭС-тың бағасы да ұдайы өсіп келеді. Алғашында Энергетика министрлігі қуаты 2 400 МВт болатын атом электр стансасының мүмкін болатын құнын $10 млрд деп белгілесе, кейін «Қазақстан атом электр стансалары» компаниясының өкілдері («Самұрық-Қазынаның» еншілес кәсіпорны) жоба құнын 15 млрд долларға дейін өсірді.
Қазақстанда АЭС салуға өтініш білдірген халықаралық компаниялардың тәжірибесі де стансаның бастапқы жобалық құны жыл сайын өсе беретінін көрсетуде. Құнның өсуі стансаны жоспарлауға, құрылысына және іске қосуға кететін уақыттың ұзақтығымен және қолданылатын тауарлар мен технологияның құнының осы кезеңде өсуімен түсіндіріледі.
Hinckley Point C стансасының алғашқы (2016 жыл) жобалық құны 8 жылда 3,5 есе өскен. Бұлай салыстыратын болсақ, қазір 15 млрд доллар деп жариялаған қазақстандық атом стансасының құны станса салынып біткенше 45-50 млрд доллар болуы мүмкін. Жоба құны өспейді деп бүгінгі Үкімет те, АЭС салатын компания да кепілдік бере алмайды.
Екібастұздағы ГРЭС-1 жұмысы қарапайым түрде мына видеода көрсетілген:
Үлкен АЭС-тың қаржыландыру қиындығын болжаған британдық үкімет шағын модульдік реакторлар (SMR) технологиясына көңіл бөле бастады. Жыл соңына дейін үкіметтің жаңа мемлекеттік ядролық органы (Great British Nuclear) екі SMR жобасын таңдайды деп күтілуде. SMR әзірлеушілері өз кезегінде бұл технология атом стансалардың құнын төмендетіп, сапасы мен қауіпсіздігін өсіретінін дәлелдеуі керек. Шағын модульдік реакторлар (SMR) шығындарын бүгінгі Hinkley Point C жобасына жұмсалатын бір ГВт үшін 17-18,3 млрд құнымен салыстыру ұсынылады.
Ең басты пікірталас SMR-лер жел энергетикасы сияқты төмен көміртекті технологиялармен бәсекелесе ала ма, төмен бағада электр энергиясын өндіре ала ма деген сұрақ бойынша болады деп болжануда. Әзірше, бұл сұрақтарға жауап жоқ.
Төмен көміртекті жасыл энергия жүйелеріне (күн, су, жел) ядролық энергияны да «кіргізуге болады» деген тұжырымның күмәнді екенін уақыт анық көрсетіп берді.
Aikyn.kz атом электр стансаларының құны мен қауіпсіздігіне, оны залалсыздандыруға арналған бірнеше материал жариялады. Ол мақалаларда 40-50 жыл пайдаланған соң АЭС стансасын залалсыздандыру мен консервациясы туралы пікірлер айтылды. Оларды мына сілтемелер арқылы оқуға болады: АҚШ пен Ұлыбританияда жаңа атом стансаларында қиындықтар пайда болды
Әзірше, ұлттық үкімет өкілдері де, мамандар мен ғалымдар да бұл мәселені назарға алмай отыр. Бүгінгі АЭС-ты қолдаушылар жұмысы аяқталған реакторлардың проблемасы мен шығындары болашақ ұрпақтың мойнына артылатынын жақсы түсінгенімен, қолданыс мерзімі аяқталған АЭС-тың радиация сіңіп қалған жабдықтарын утилизациялауға қанша млрд доллар керек болатыны туралы ешқандай болжамдар жасамаған.
АҚШ пен Жапония өздерінің шағын АЭС-тарын тоқтатып, залалсыздандыруға сол реакторларды салуға кеткен қаржыдан көп ақша жұмсап отырғаны белгілі. Сол бағамен есептесек, Қазақстанда салынатын 1,2 ГВт қуаты болатын атом реакторларын енді 40-50 жылдан кейін өшіруге бүгінгі бағамен 11 млрд доллар керек болады. Ал инфляцияны есептесек, қазақ жерінде салынған атом стансасын істен шығаруға болашақ ұрпақтың мойнына 45 млрд доллар мен экологиялық проблемалар артылуы мүмкін.
Екібастұз ГРЭС-2 қосымша 1 ГВт электр қуатын өндіретін болады, бұл энергия арзан әрі қауіпсіз. Фото samruk-energy.kz сайтынан алынды
Тағы бір назарға алатын мәселе. Бүкіл Қазақстанда өндірілетін энергияның 40%-нан астамын Екібастұздағы ГРЭС-1 және ГРЭС-2 өндіреді. Өткен аптада «Самұрық-Энерго» компаниясы Екібастұз ГРЭС-2-де №3 және №4 энергоблоктарды салуға EPC (Engineering, procurement and construction) келісім жасалғаны туралы қуанышты хабар жариялады. Екі жаңа блокты Ресей-Қазақстан консорциумы салатын болды. EPC келісімшарты – жобалаудан бастап іске қосуға дейінгі құрылысты толық қамтитын келісім, дайын «кілтті тапсыру» дегенді білдіреді. Әрбір блоктың қуаты 540 МВт, яғни, жалпы қуаты 1 ГВт болады, №3 энергоблок 2028 жылы, №4 энергоблок 2030 жылы пайдалануға беріледі деп жоспарлануда. Құрылыс аяқталғаннан кейін Екібастұз ГРЭС-2 қосымша 1 ГВт электр қуатын өндіретін болады. Жобаның құны – №3 энергоблок үшін 441,1 млрд теңге, №4 энергоблоктың құны әлі жарияланбады.
Жалпы алғанда, екі блоктың құрылысы мен іске қосуға 1 трлн теңге жұмсалады (2 млрд доллар) деп артығымен есептегеннің өзінде бұл екі блок АЭС-пен салыстырғанда арзан әрі қауіпсіз, жылдам іске қосылатыны түсінікті. Мұндай электр стансаларын АЭС сияқты тоқтатып, консервациялаудың қажеті жоқ, тек жабдықтарын жаңартып отыру ғана керек.
Қазақстан Энергетика министрлігінің 2035 жылға дейінгі жоспарында қосымша 26 ГВт жаңа қуат көздерін іске қосу қарастырылған. Министрлік осы іске қосылатын қосымша энергия қуаттарын болашақта күтілетін энергияның тапшылығы есебінде қисынды әрі толық ескерді деп сенеміз.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» TELEGRAMарнасынан табасыз.
Как АЭС повлияет на энергосистему и экономику Казахстана
Электричество является основой экономики любой страны. Фактор наличия энергомощностей становится решающим аргументом для инвестиций в страну. Цепочка АЭС превратила в развитые страны Японию, США, Францию и Южную Корею. Заместитель генерального директора по производству РГП на ПХВ «Институт ядерной физики» МЭ РК Евгений Ермаков в интервьюИА El.kzрассказал, какую роль атомная станция может сыграть в развитии энергосистемы Казахстана, и достаточно ли специалистов есть для ее работы в нашей стране.
– Евгений Леонидович, Вы можете рассказать в целом о энергосистеме Казахстана, почему наша страна нуждается в строительстве атомной станции?
– На самом деле вот этот вопрос в необходимости строительства стабильного источника электроэнергии назрел еще десять лет назад. То есть уже по прогнозам у нас прогнозировали дефицит электроэнергии, и на сегодняшний день этот дефицит уже наступил. По южному региону он составляет почти 2 гигаватт электроэнергии, и поэтому необходимо строить источник энергии именно в южном регионе для того, чтобы обеспечить энергетическую безопасность страны.
Предлагают противники АЭС предлагают ветровые станции, солнечные энергетические системы, но они не являются стабильными. У них коэффициент полезной работы составляет 20%, в ветровых станциях – 35%.
При этом солнечная энергетика работает только днём, ночью она вообще не выдаёт электричество. И если ставить только на альтернативные источники энергии, то они нам эту энергетическую независимость не смогут обеспечить, то есть у нас снова будут провалы по электроэнергии.
Поэтому единственным правильным решением, на мой взгляд, как эксперта, является всё-таки строительство атомной станции, потому что она обеспечивает стабильную электроэнергию, коэффициент работы атомной станции составляет от 90% и более, поэтому это единственно верное решение.
– Противники атомной станции также утверждают, что вашей стране имеется масса проблем в традиционных источниках энергии, большие потери в результате изношенности сетей. Если бы мы их привели в порядок, может быть электроэнергии было бы достаточно?
– У нас порядка 70% электроэнергии вырабатывается за счет угольных станций, которые были построены еще в середине прошлого века, и они устарели как морально, так и физически. Они потихоньку разрушаются, их периодически пытаются реанимировать, вкладывать большие деньги, но надолго этого не хватит. Может быть ещё пять лет они протянут, а дальше уже надо принимать решение.
Это первый момент. Второй момент – угольная станция, казалось бы, хороший источник электроэнергии, но, тем не менее, она в конечном итоге дает очень много негативных вредных выбросов для окружающей среды: и тяжелые металлы выбрасываются в атмосферу, и радиоактивные элементы. За 60 лет работы угольная станция образует порядка 300 тысяч тонн отходов. Из них примерно 600 тонн – это радиоактивные вещества, которые улетают в воздух, потому что уголь – это ископаемый материал, который залегает в земле, а в угле тоже содержатся радиоактивные элементы: радий 226, уран 235. Они же никуда не деваются, при сгорании просто улетают в трубу или остаются в шлаках.
В результате у нас при эксплуатации таких станций образуются просто горы, отвалы отходов, которые тоже непонятно как утилизировать. В этом плане и в плане безопасной эксплуатации эти старые станции – это, конечно, плохой вариант.
– А АЭС контролируется международным сообществом, и здесь больше вероятности, что это будут чистые технологии?
– Абсолютно, МАГАТЭ уже давно приняло решение, что атомная энергетика относится к зелёной энергии, поскольку во время эксплуатации не производится каких-либо отходов, то есть их просто нет. Никаких углекислых газов, никаких радиоактивных выбросов в атмосферу, в окружающую среду, ничего не поступает, только электрическая энергия.
– Сейчас в Правительстве говорят, что пока не идет речь о каком-то конкретном поставщике, или Вы как эксперт можете предположить, что в случае, если народ на референдуме проголосует «за», то, на Ваш взгляд, какая страна-производитель может победить на конкурсе и почему?
– Пока сложно ответить, на сегодняшний день предварительно определены четыре потенциальных вендора: Китай, Франция, Южная Корея и Российская Федерация. Это пока предварительные данные, потому что они предлагают одинаковый тип реактора, который мы хотим поставить, это водо-водяной двухконтурный реактор. Сразу скажу, что это самый безопасный тип реактора, который используется в мире. То есть с точки зрения безопасности он абсолютно безопасен при эксплуатации и при дальнейшей консервации, к примеру.
А дальше уже потенциальный поставщик будет определен после того, как мы разработаем техническое задание на нашу станцию, когда мы рассмотрим условия, которые предлагают нам потенциальные поставщики. Там же ведь разные схемы оплаты.
Допустим, если нам будут предлагать: «Вы нам сразу оплатите деньги, мы вам станцию построим», это тоже не очень хороший вариант, потому что есть разные схемы финансирования, есть инвестиционные вклады, когда, скажем вендор инвестирует деньги в строительство, строит станцию, а потом часть электроэнергии продается ему, к примеру.
Поэтому сейчас точно сказать, какой вендор, какая страна будет строить. Это неизвестно и будет определяться в ходе конкурса. Могу только сказать, что сейчас очень активно строят атомные станции по миру – это Китай, сейчас он лидер по строительству атомной станции у себя в Китае, на втором месте идет Российская Федерация, и Корея очень активно строит атомные станции.
Франция давно атомных станций не строила, потому что у своих она пока хватает, они работают, но атомные технологии у них тоже имеются, поэтому в принципе они все в такой равноценной позиции находятся, здесь пока трудно что-либо пока спрогнозировать.
– Евгений Леонидович, а если всё-таки тоже опять же будет это решение принято, то сколько времени уйдёт на строительство станции? Примерно к какому времени мы будем говорить о том, что АЭС будет построена?
– Сейчас озвучивают, что для строительства атомной станции требуется десять лет, это с учётом разработки технико-экономического обоснования, рабочего проекта на строительство, это само строительство и наконец это ввод в эксплуатацию станции, то есть на весь этот период потребуется около десяти лет.
– А сам срок использования этой станции примерно какой? Насколько это экономически целесообразно?
– Минимальный срок эксплуатации станции – 60 лет, и затем ее ещё можно продлить на 20 лет, то есть 80 лет она вполне может работать.
– А по истечении 80-ти лет какова обычно стадия консервации, или как обычно всё это происходит?
– Ну да, допустим, если дальше нецелесообразно её использовать, там будет принято решение, либо ее можно продлить, либо действительно закрывать станцию, консервировать, и дальше происходит уже процесс утилизации станции.
Противники АЭС говорят, что радиоактивные отходы образуются, что с ними делать, там топливо отработавшее. Сразу скажу, что отработавшее ядерное топливо на сегодняшний день не является отходом. Его можно переработать, и изготовить из него уже новое топливо, снова используя для работы атомных станций.
– А для его переработки тоже инвестиции нужны?
– Это технологии, понятное дело, что они потребуются. Но эти технологии оправданы. Во-первых, это топливо можно продавать не только себе, но и другим странам, оно достаточно дорогое. Поэтому эти технологии, конечно, будут развиваться.
Один из плюсов – если атомная энергетика все-таки будет у нас в Казахстане поставлена, то будут развиваться новые технологии: разработка технологий отработавшего ядерного топлива, технология разработки топливных элементов для атомной станции.
Вы, наверное, знаете, что сейчас мы в Казахстане производим урановые таблетки для атомных станций и поставляем их в Китай. То же самое можем делать для своего реактора, если он будет работать. Тем более у нас такие богатые запасы урана, уже есть технологии изготовления урановых таблеток. Поэтому это вполне логичная цепочка, которую можно наладить в Казахстане.
– В Казахстане размещался банк ядерного топлива. Наверняка до сих пор он есть. Какова значимость этого проекта?
– Банк топлива – это свежее топливо, которое еще не использовалось в реакторе. Это свежий уран, низкообогащенный, он практически не испускает радиацию. То есть рядом с ним можно ходить, и с организмом человека и с окружающей средой ничего не происходит. Это абсолютно безвредная вещь, я сам был на Ульбинском комбинате, и буквально руками эту горсть урановых таблеток, изготовленных для этих элементов. А банк просто был построен потому что Казахстан – это безъядерное государство, мы в 1991 году отказались от ядерного оружия, и в плане ядерной и радиационной безопасности мы находимся впереди планеты всей.
Поэтому такой банк был организован для того, чтобы мы потом могли снабжать другие страны, передать им топливо для работы их реакторов.
– А как можно прокомментировать то, что сегодня та же Германия, например, отказалась от атомных станций?
– Германия действительно отказалась, и у них, не секрет, уже несколько лет идет энергетический кризис, потому что они большую часть электроэнергии покупают во Франции, у соседа своего, а во Франции в принципе электричества очень много, поэтому она их продаёт соседям по своим ценам. Если анализ посмотреть стоимости электроэнергии в Германии, то она, насколько я понимаю, за последние два года увеличилась процентов на 70. Они сейчас пытаются вводить солнечную станцию, ветровую энергетику, но она всё равно не вытягивает их страну из этого кризиса, все равно она не спасает, потому что это не стабильные источники опять-таки.
– Да, может быть с энергетической точки зрения есть кризис, но говорит ли это о том, что они заботятся о безопасности своего населения, своей территории?
– Учитывая, что есть технология переработки отработавшего топлива, это не аргумент. Кроме того, свои станцию они просто пока законсервировали, то есть они их и не трогают, не разбирают, но в то же время и не разрушают. Наверное, испытывают свои силы, насколько смогут продержаться без них. Например, Швеция в свое время отказывалась от атомной энергии, а теперь опять будут ее восстанавливать.
Арабские эмираты – казалось бы, что это большая солнечная страна, где очень много солнечных дней даже по сравнению с нами, с Казахстаном. И то они ввели в эксплуатацию четыре атомные станции. То есть у них есть солнечная энергетика, но опять-таки они понимают, что ее недостаточно.
– А можно ещё по кадровому вопросу прокомментировать, если опять же на референдуме будет принято положительное решение, к какому времени у нас возникнет необходимость в большом количестве кадров, специалистов в атомной сфере?
– Вопрос с кадрами – это интересная тема, хотя на самом деле специалистов для атомной отрасли у нас в Казахстане готовят достаточно давно. Ну, лет 20 уж точно. То есть я на примере нашего Института ядерной физики могу сказать, что у нас действует три центра по подготовке специалистов: центр по ядерной физической безопасности, центр по авиационной безопасности, и центр по неразрушающим методам контроля. И за все эти годы нами было подготовлено более 4,5 тысячи специалистов. А это тоже такие специальности, которые востребованы будут и на атомной станции.
Теперь отдельно поговорим о физиках-ядерщиках и инженерах-ядерщиках. Наши вузы готовили их и готовят. У них это в большей степени теоретическая подготовка, а затем эти физики-ядерщики приходят к нам в институт, где есть исследовательский ядерный реактор. То есть это, по сути, миниатюрная копия реактора, который предлагается построить для нашей атомной станции. Тоже водо- водяной двухконтурный реактор, только он немного поменьше, и предназначен для других целей, для исследований, а не для выработки электроэнергии.
Специалисты приходят к нам, естественно, стажируются на нашем реакторе под присмотром в течение где-то около одного года, и затем уже их допускают к оборудованию, они начинают работать.
Подчеркну, это не иностранные специалисты. Они не оканчивают какую-то Сорбонну или Оксфорд, и далее. Это наши молодые ребята, которые учились в наших вузах, получили наше образование, и сейчас наш институт заключил с ведущими университетами Казахстана меморандум о разработке программ именно инженеров -ядерщиков, то уже есть уже планируется подготовка специалистов именно для работы на атомной станции.
Что это значит? Молодой специалист обучается два года по базовым дисциплинам в университете, затем прикрепляется к нашему институту, Институту ядерной физики, и на нашей базе уже проходит практическое обучение, практическую подготовку непосредственно на нашем реакторе.
То есть это уже будет, по сути, полноценный специалист, потому что органы управления и физические принципы работы нашего исследовательского реактора и промышленной станции абсолютно одинаковы.
Кроме того, дополнительно я могу сказать, что вендор, который будет строить атомную станцию, потом обязан будет провести стажировку наших специалистов для работы на этой станции. То есть они тоже пройдут стажировку, и они к ней уже подойдут как обученные, грамотные специалисты, которые уже прошли подготовку на нашем реакторе.
Поэтому здесь у меня вообще никаких сомнений нет. Поскольку станция будет строиться десять лет, уж поверьте мне, за эти десять лет мы подготовим достаточное количество таких специалистов.
Атом электр станциясын салу – мемлекеттің өркендеуіне, ғылыми-техникалық, энергетикалық дамуы үшін қажет.
Бұл туралы Алматыда жас ғалымдармен өткен кездесуде айтылды, деп хабарлайды turkystan.kz.
Іс-шараға атом саласының жетекші мамандары, ғалымдар мен сарапшылар арнайы қатысты. Дөңгелек үстелде АЭС-тің қауіпсіздігі, ядролық қалдықтарды басқару, бейбіт атом энергиясын пайдаланудың экономикалық орындылығы, сондай-ақ кадр даярлау мәселелері қозғалды.
Осы ретте физика-математика ғылымдарының докторы Медеу Әбішев АЭС- жоғары технологиялық қондырғы, оны салу көп салаға серпін береді және мемлекеттің өркендеуіне, ғылыми-техникалық, энергетикалық дамуы үшін қажет дейді.
«Бізде Ядролық физика институты бар. Одан кейін біздің жетекші университеттер бәрі ядролық физика саласында ғылыми зерттеулер жүргізеді. Дүниежүзінің ядролық физика орталықтарымен қарым-қатынас орнатып, тәжірибе алмасуға және жас мамандарды сол жаққа тағылымдамадан өтуге жібереміз».
Облыс орталығын жылумен қамтып отырған «Көкшетау жылу» мекемесінің ұжымымен энергетика саласының сарапшылары, депутаттар, жергілікті тұрғындар мен азаматтық сектордың өкілдері кездесті.
Көкшетауда «AMANAT» партиясының Ақмола облыстық филиалы қолдауымен Халықтық штаб мүшелері ірі кәсіпорын жұмысшыларымен кездесті, – деп хабарлайды Aikyn.kz сайты.
АЭС салуды қолдау жөніндегі Ақмола облыстық Халықтық штаб мүшелері Көкшетаудағы ірі кәсіпорын жұмысшыларымен кездесіп, 6 қазанда өтетін атом электр стансасын салу бойынша референдумға қатысып, алдағы жылдардағы ел тағдырын айқындайтын маңызды шешім қабылдауға үгіттеді.
Облыс орталығын жылумен қамтып отырған «Көкшетау жылу» мекемесінің ұжымымен энергетика саласының сарапшылары, депутаттар, жергілікті тұрғындар мен азаматтық сектордың өкілдері кездесті. Жиында сөз алған мамандар «АЭС салудағы ең басты қажеттілік – электр энергиясы тапшылығын шешу» деген пікір білдірді. Себебі 2030 жылға қарай Қазақстанда қуат жетіспеушілігі сағатына 13 миллиард киловаттан асуы мүмкін. Жиында сөз алғандар ғалымдар түйткілдің түйінін тарқату үшін атом электр стансасын салуды ұсынып отырғанын нақтылады. Сарапшы мамандар станса салу арқылы экология мәселесін тиімді шешуге болатынын айтады.
«Себебі мұндай орталықтар көмірқышқыл газын, метанды және басқа парниктік газдарды шығармайды. Осыны ескерген дамыған мемлекеттер ауаны қалай тазартудың жолын атом орталықтары арқылы іздеуге көшкен. Атом электр стансасы – басқа стансаларға қарағанда экологиялық таза. Өздеріңіз білесіздер, АҚШ болсын, Еуропадағы біраз ел, соның ішінде Франция 80%-ға дейін электр энергиясы өзінде. АЭС арқылы өндіріледі. Ол жерде бірде-бір радиацияның шығуы, басқа жағдайлар болып жатқан жоқ», – дейді қазақстандық Электр энергетикасы ассоциациясының төрағасы Талғат Темірханов.
Ал ірі жол көліктерін құрастыратын «Камаз-Инжиниринг» кәсіпорнының қызметкерлеріне Қазақстан Азаматтық альянсының президенті Бану Нұрғазиева электр энергиясын өндірудің бірден-бір тиімді көзі атом электр стансасын салу екенін баса айтты. Кәсіпорын қызметкерлеріне республикалық халықтық штаб мүшелері еліміз үшін атом электр стансаларының қажеттілігі, АЭС салудың артықшылықтарын, заманауи атом электр стансаларының қауіпсіздігі, олардың жұмыс істеу принциптері және атом электр стансаларының қоршаған орта мен адам денсаулығына ықпал ету деңгейі туралы ақпаратты бөлісті.
Көкшетаудағы Достық үйіне жиналған өңірдегі қоғам белсенділері облыстық қоғамдық штаб мүшелеріне “елімізде АЭС салынған күнде де, кадрлармен қамтамасыз ету, бұл салаға жауапты бола алатын маман бар ма?” деген сұрағын жолдады.
«Бүгінде Қазақстанның атом өнеркәсібінде 20 мыңнан астам адам жұмыс істейді, оның ішінде 15 мыңы – негізгі өндірістік персонал. Сондай-ақ ондаған жылдар бойы табысты жұмыс істеп келе жатқан Ұлттық ядролық орталық пен Ядролық физика институтында көптеген маман жұмыс істейді», – деп атап өтті Қазақстан Азаматтық альянс президенті Бану Нұрғазиева.
Дәл осындай кездесулер осы күні Бурабайда туристік бизнес өкілдерімен және Макинск құс фабрикасының ұжымымен өтті.
Жиындарда АЭС құрылысына қатысты түрлі пікір айтылды. Десе де, мәселенің нүктесін халық қояды. Бұл туралы Мемлекет басшысы кешегі Жолдауында 6 қазан күні референдум өтетінін айтқан. АЭС салуды қолдау жөніндегі Халықтық штаб мүшелері Ақмола облысының түкпір-түкпірін аралап, болашаққа маңызды қадам жасауға үгіттеп жатыр.
АЭС салуды қолдау штабының алғашқы отырысына не айтылды
«Ақ жол» ҚДП Шымкент қалалық филиалының Төрағасы Әшірбаев Батырбек Мырзакелдіұлы АЭС салуды қолдау жөніндегі Халықтық штабтың алғашқы отырысына қатысты.
6 қазанда өтетін АЭС салу жөніндегі референдумның Тәуелсіз Қазақстанның болашағы үшін стратегиялық маңызы зор. Сондықтан еліміздегі беделді саяси және қоғамдық ұйымдар АЭС салуды қолдау жөніндегі Халықтық штабқа бірікті. Бұл туралы Мәжіліс Спикері, «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Қошанов Штабтың алғашқы отырысында мәлімдеді. Штабтың мақсаты – халықты атом электр станциясын салу жөніндегі прогрессивті идеясының айналасында топтастыру.
Отырыс барысында АЭС құрылысына қолдау білдіріп, Халықтық штабтың құрамында кіргендер қатарында Ұлттық ғылым академиясының президенті Ақылбек Күрішбаев, «Қазақстандық атом электр станциялары» ЖШС бас директоры Тимур Жантикин, Қазақстан Азаматтық альянсының президенті Бану Нұрғазиева, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы президиумының төрағасы Райымбек Баталов, Қазақстан халық партиясының төрағасы Ермұхамет Ертісбаев, «Ардагерлер ұйымы» РҚБ төрағасы Бақтықожа Ізмұхамбетов, «Ауыл» партиясының төрағасы Серік Егізбаев, «Ақ жол» Қазақстан демократиялық партиясының төрағасы Азат Перуашев, Мәжіліс депутаты Ермұрат Бәпи, «Respublica» партиясының төрағасы Айдарбек Қожаназаров, «Байтақ» партиясының төрағасы Азаматхан Әміртаев, «Жастар Рухы» жастар қанатының төрағасы Ақерке Искандерова және басқалар болды.
Сонымен қатар Халықтық штабтың құрамына Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясы, «Ардагерлер ұйымы» РҚБ, Ұлттық спорт қауымдастығы, «Ассамблея жастары» РҚБ, Қазақстанның Ядролық қоғамы, Тау-кен өндіру және тау-кен металлургия кәсіпорындары қауымдастығы, Қазақстан электр энергетикалық қауымдастығы және басқа да ұйымдар кірді.
Штаб құрамына саяси партиялардың орталық және аймақтық белсенділері, сондай-ақ республикалық қоғамдық бірлестіктердің өкілдері, соның ішінде Парламент пен мәслихат депутаттары, интеллигенция өкілдері кірді. Алдағы уақытта штаб мүшелері өңірлердегі сайлаушылармен жұмысын бастайды, еңбек ұжымдарымен кездесулер өткізеді, шалғай елді мекендерге барады.
Ядролық энергия «тәуекелі жоғары және технологиялық тұрғыдан қиын» деген көзқарас күшейді. Фото c-o-k.ru сайтынан алынды
АЭС-та радиациялық қауіп қашан да сақталады. Фото environmentbuddy.com сайтынан алынды
Қолданыс мерзімі аяқталған АЭС-ты залалсыздандыру мен консервациялауға, радиация сіңіп қалған жабдықтарын утилизациялауға қанша млрд доллар керек екенін қазірден білу керек. Фото certrec.com сайтынан алынды
Екібастұз ГРЭС-2 қосымша 1 ГВт электр қуатын өндіретін болады, бұл энергия арзан әрі қауіпсіз. Фото samruk-energy.kz сайтынан алынды
