Алтын Астық

Реформалардың мәні – 3: ХХІ ғасырдағы ұлттың жаңа сапасы
Біз бұған дейінгі мақаламызда ХХІ ғасыр адамзат үшін шын мәнінде енді ғана, яғни ширек ғасыр өткеннен кейін басталғанын айтқан едік. Оның басты белгісі өткен жүзжылдықтың екінші жартысында қалыптасқан іргелі геосаяси негіздер тепе-теңдігінің бұзылуы болды. Сол кезде біз Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың осы жаңа дәуірдің сын-қатеріне төтеп беру үшін жасаған жүйелі екі қадамын талдаған едік. Оның біріншісі – саяси реформалар арқылы мемлекеттің ішкі тұрақтылығын нығайту, екіншісі – экономикалық жүйені құбылмалы әлемге бейімдеуді көздейтін экономикалық реформалар. Ал Жаңа Қазақстанның үшінші тағаны қандай болмақ?

ТАРИХТАН ТАРТЫЛҒАН КӨПІР

«Мен кіммін? Қайдан келдім?
Мені өгейсінбейтін ел бар ма?»
«Сұлтан Бейбарыс» фильмі (1989)

Әдетте, біз адамзат немесе ұлт тари­хын өткеннің қойнауында қалған дү­ние се­кілді қабылдаймыз. Сондықтан оның қазіргі өмі­рімізге тікелей қатысы жоқ­тай көрі­не­тіні бар. Әрине, тарих­тың ықпа­лын ешкім жоқ­қа шығара алмайды. Де­сек те, біз өткен­ге өткел салып өту мүм­кін емес деп есептей­тіні­міз жасырын емес. Бірақ кейде тарихтың тіл­сіз куәсі – тас­қа, қабырғаға, сынған тос­та­ғанға қо­лы­мыз тисе, кенеттен кеше мен бүгінді жал­ғайтын көпір пайда бол­ған­дай, дәуір­ді дәуірге ұластырған жүйке та­мыр­­дың бүлкілдеп соққанын сеземіз.
Мемлекет басшысының тапсыр­ма­сы­мен 2023 жылғы жазда Мысыр мен Си­рия­ның сұлтаны, крест жорықтарына жә­не моң­ғолдарға тойтарыс берген мәм­лүк, ұлы бабамыз Бейбарыстың 800 жыл­­­дығына орай Каирге бардық. Басты мақ­сатымыз – Қазақстан мен Мысырдың бір­лескен жо­басы, ХІІІ ғасырда Бейбарыс салдырған ме­­­шіттің ашылу салтанатына қатысу еді. Ны­санды қалпына келтіру жұ­мыстары бі­раз жылға жалғасқаны белгілі. Нәтижесінде, бұл тарихи жәдігер өзінің рухани бол­мы­сын жоғалтпай, қазіргі заманның сән-сал­танатына сай келетін заманауи кешенге ай­­налды. Бізге, әсіресе, ондағы архи­тек­туралық шешім ұна­ды. Себебі заманауи технологиялар мен көне негіздің астасуы өт­кеннен бо­ла­­шаққа салынған көпір іс­петті көрін­ге­ні рас.
Сол кезде ерекше бір күйді бастан кеш­тім: бір сәтке туған жер мен тұрған жер­дің арасындағы бес мың шақырым­ның бар-жо­ғын сезбей қалдым. Өйткені талантты қо­лөнершілер қалпына кел­тір­ген сонау ХІІІ ғасырда бедерленген та­ныс ою-өр­нектер, екі түсті кірпіштен қа­ланған қа­бырғалар – бәрі жүрегімізге жа­қын дүние­лер еді. Бәлкім, біздің даңқ­ты жерлесіміз өзінің бала кезінде Ұлы Дала төсінде қо­лына алған жусанның иісін сезініп, осылай бол­са да Отанына орал­ғандай күй кешкісі кел­ген болар?!
Осындай сәттерде өзіңді бүгінгінің ға­на емес, одан анағұрлым үлкен жара­ты­лыс­тың бір бөлшегі сияқты сезінетін күй бо­лады. Өзіңнен бұрынғылар мен кейін­гі­лердің ой-армандарын, рухын, қай­ғы-мұңы мен үмітін ұрпақтан-ұрпақ­қа жалғап, бойына сіңірген біртұтас, үз­дік­сіз, тірі са­на­ның бөлігі екеніңді ұғы­на түсесің.
Осы тұрғыдан алғанда, Ұлы Дала – та­ри­хи-географиялық кеңістік қана емес,
ол – ұжымдық санадағы рухани өл­шем. Оған дем беріп отырған көнерген қияндағы бейсаналы импульстер емес, мыңжылдық жолдағы мәдениеттермен, сынақтармен және жеңістермен бетпе-бет келгенде туған эмоционалды тәжі­ри­бе. Міне, біздің бірегейлігіміздің та­мы­рын осы тұстан іздеу керек. Көптеген ға­сыр бойы бұл жанды кеңістіктің ар­насы тарамдалып, әлемге жаңа қан та­рат­са, тартылуға шақ қалған кездері де болды. Жеңістердің атасы атан­ған әл-Мә­лік аз-Захир Рукн ад-Дин Бей­ба­рыс қай­та оралуды армандаған осы кеңіс­тік­тің бүлкілдеп соғып тұрған геог­ра­фиялық және рухани жүрегі, «әлемнің кін­дігінде» орналасқан мекен, ол – Қазақ­стан. Бұрын солай болған, қазір де солай.
Себебі әлемнің қай түпкірінде жүр­сек те, тағдыр қаншама тамаша жерлерге же­телеп апарса да, мұрынды жарып, кеу­дені кер­ген дала жусанының иісіне же­тетін еш­нәрсе жоқ.

ТАРИХ ТАСҚЫНЫНДА ЖОҒАЛМАУ

Осылайша, қалыптасқан парадиг­ма­лардың бұзылуы ХХІ ғасырдың өзіндік ерекшелігіне айналды. Яғни, жаһан­дық қауіп-қатердің өрши түсуі, ха­лық­ара­лық ортақ өмір сүру қағидаттарының де­фор­мациялануы және ұлтшыл-попу­лизм­нің кең таралуы уақытша дағдарыстың өз­герістері ғана емес, бүгінгі күннің шын­дығын айқындайтын белгілер. Қазақстан осы біртұтас әлемнің ажырамас бөлшегі ре­тінде бұл үдерістерден қалыс қала ал­май­ды.
Ал тарихтың осынау асау толқынына жұ­тылып кетпеу үшін мемлекетке мыз­ғы­мас ішкі өзек қажет. Бұл дегеніңіз, эко­но­мика да, саяси жүйе де емес. Себебі олар бел­гілі бір аумаққа және ондағы адамдар­дың менталитетіне тәуелді емес әмбебап ұғымдар десек, қателесе қоймаймыз. Ал ішкі өзек болса, бірегей, берік, ұлтты ұйыс­тыра­тын дүниелерге табан тірейтіні анық.
Яғни, бөлшектеуге келмейтін бірегейлік қа­на жалпыға ортақ дағдарыс дүрбелеңінде ұлт­тың ыдырауына жол бермейтін мо­ле­кулярлық байланыс бола алады. Бұл – бар­лық азаматтың өзіне ғана тән мәдени-бол­мыстық құндылық матрицасына жата­ты­нын сезінуі.
Аталған тезисті жақсырақ түсіну үшін біз ұлтты адаммен салыстырып көрейік. Адам тұлғасы Өзім және Өзге деген түсінік ар­қы­лы өзін өзгеден бөлектейді. Біз және Олар. Ұлттың өзін-өзі тануы осындай оп­позициялық ұстанымнан басталып, оның қор­шаған геосаяси ортадан жойылып кет­пеуінің кепілі болады.
Қуатты ұлттық бірегейлік шығу тегіне, әлеу­меттік жағдайына, діни немесе саяси көз­қарастарына қарамайды. Біз айтқан ішкі өзек дегеніміз – осы. Сол ғана Қазақ­станды біртұтас өміршең ағзаға біріктіре отырып, негізгі күштер мен сыртқы сын-қатерлерге төтеп бере алады. Егер саяси жүйе – оның тірегі, экономика – өмірлік нәрі болса, бірегейлік – ұлттың жаны, мәні, еркі мен рухы.
Бұл салыстыру – романтикалық абст­рак­ция емес. Себебі Самюэль Хантингтон­ның пікірінше, оның сипаттамалары көзге көрінбейтіндей, қолға ілінбейтіндей сан түрлі мазмұнда болса да, ұлттық бірегей­лік­тен ұлттық мүдде туындайды. Сондық­тан ұлттың мүддесін тұтас айқындау біздің кім екенімізді және басқалардан қалай ерекшеленетінімізді түсінуімізге тікелей байланысты. Ал мұны түсініп алмай, мем­ле­кет пен қоғамның одан әрі дамуын бол­жау мүмкін емес.
Осыдан келіп, мынадай сұрақ туын­дай­ды. Жалпы, Қазақстан дегеніміз не? Ол эт­ностық тұтастық па, әлде ортақ азамат­тық біріктірген өз қазанында қайнаған этномәдени суббірегейлік пе? Ұлттық коктейльдің ингредиенттерін біріктіретін не? Мәдениет, туыстық, саяси құндылықтар, ортақ тарих немесе болашаққа деген көз­қарас па? Егер біріктіруші мәдениет болса, ол біртұтас па, әлде көпмәдениетті ме? Этностық, діни, әлеуметтік және саяси біре­гейліктен биік тұратын баршаға ортақ супер-бірегейлік бізге тән бе?
Осы сұрақтарды қоюдың өзі ықтимал жауап­тың көп болатынын меңзейді. Қым­батты оқырман да солай ойлайтыны анық. Бірақ біз бұдан қысылмауымыз керек. Өйткені ХХІ ғасыр – басқаларды айтпа­ғанда, ұлттық бірегейліктің өзі әлемдік дағдарысқа тап болған дәуір.
Бұл дағдарыс барлық жерде байқалады және жаһандық сипатқа ие. Одан бай-қуат­ты Батыс Еуропа да, АҚШ та тыс қала алған жоқ. Бұған дәлел америкалық балқыту қаза­нының классикалық моделі бірнеше фактордың күшті қысымымен негізгі англо-протестанттық бірегейлік әлсіреген тұста сыр беруі айқын дәлел бола алады. Бұл қандай факторлар? Олар: Латын Аме­рикасы мен Азиядан жаппай көшу, мәдени әралуандықтың кеңінен таралуы, нәсіл, этнос және жыныстық белгілер ұғым­да­рына негізделген топтық бірегейліктің ор­нығуы, диаспоралардың, космополитизм мен элитаның трансұлттық өзіндік біре­гейлігінің күшеюі.
Осылайша, дәстүрлі америкалық біре­гей­лік кейінгі сегіз-тоғыз жылда айтар­лық­тай дағдарысқа тап болды. Таразының бір ба­сында «Black Lives Matter» ұранымен жап­пай наразылықтарға ұласқан нәсілдік дағдарыс тұр. Ал оның екінші басына АҚШ-тың ішкі және сыртқы парадиг­масының түбегейлі өзгерісі орналасқан. Осының нәтижесінде «Make America Great Again» деген ұранды ту еткен Дональд Трамп АҚШ-тың 47-ші Президенті болып сайланғаны мәлім. Кейінгі жылдары №1 әлемдік держава Американы ұлы ел еткен ұлттық біре­гейліктің тамырына оралу үшін жасаған BLM-нен MAGA-ға дейінгі бұл күрт бетбұрыс осы материалдық емес категория­ның әлем тағдырындағы шешуші мәнін көр­сетеді.
Осыдан келіп шығатын қорытынды: әрбір мемлекет үшін алдымен – ұлттық бірегейлік, содан кейін ғана – экономика мен саясат. ХХІ ғасырдағы кез келген елдің мемлекеттік басымдықтар үштігінің орнын осылай айқындауға болады. Меніңше, бұл артық айтқандық емес.
Сондықтан 2022 жылғы бетбұрыс кезеңінен бастап, Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев Жаңа Қазақстан құру туралы бастама көтеріп, өзінің реформалық күн тәртібіне ұлттық бірлік мәселесін қос­ты. Сондай-ақ Президентіміз: «Біз «Түрлі көз­қарас, біртұтас ұлт» қағидатын берік ұстануымыз керек» деп, оған еліміздің бар­лық азаматы үшін ортақ бірегейлік құн­дылығы тұрғысынан назар аударды. Мем­ле­кет басшысы осылайша ұлттың жаңа са­па­сын және барша азаматқа ортақ құнды­лық­тарды қалыптастыру жолында бәрімізді ұлттық бірегейлікті нығайтуға шақырып отыр.

👆Заместитель директора ТРК Президента РК Аскар Джалдинов спросил Президента России Владимира Путина о том, как стимулировать дальнейшее развитие торгово-экономических связей, особенно на фоне глобальных вызовов.

• Вы знаете, у нас с Казахстаном особые отношения, это очевидно, все хорошо понимают, это у нас союзнические отношения в самом прямом смысле этого слова. Ну и наша история, нахождение, пребывание в составе единого государства, огромное количество связей на межличностном, гуманитарном уровне между людьми, это имеет огромное значение. Казахстан является и членом в ОДКБ нашей оборонительной структуры, и членом экономического объединения, мы сотрудничаем с Казахстаном и в рамках ШОС и других организаций.

@kazinform_news

ℹ️Отвечая на вопрос заместителя директора ТРК Президента РК Аскара Джалдинова, Президент России Владимир Путин отметил, что между Россией и Казахстаном самая протяженная в мире сухопутная граница.

• Это тоже кое-что значит. Это имеет для нас значение. Мы будем развивать отношения и в этой связи тоже. Поэтому хочу ещё раз подчеркнуть, Казахстан для нас безусловно одно из самых близких нам государств. Это наш союзник. Я не вижу никаких осложняющих моментов в развитии наших отношений, вообще никаких, – сказал Президент России

Он также добавил, что страны намерены искать новые направления взаимодействия.

• Вы наверняка знаете, мы регулярно встречаемся и с Касым-Жомартом Кемелевичем. Он к нам приезжает. Я езжу в Казахстан с большим удовольствием. По линии Правительства, по линии Министерства иностранных дел постоянно в нон-стоп режиме идут консультации и взаимодействия, – сообщил он.

@kazinform_news

В Казахстане продолжается работа по возвращению незаконно выведенных активов. По поручению Президента Касым-Жомарта Токаева эти средства направляются на строительство и модернизацию сотен социальных объектов по всей стране.

Фокус – на социально-значимую инфраструктуру

Возвращаемые средства поступают в специальный государственный фонд (СГФ), образованный при Министерстве финансов.

✔️На данный момент одобрено финансирование 406 проектов на общую сумму 318 млрд тенге. Из них уже реализуется 333 проекта, включая 9 объектов в сфере образования, 3 сооружения в сфере спорта, 162 проекта в сфере здравоохранения, 159 – в сфере водоснабжения.

🔺Все проекты реализуются в рамках поручения Главы государства по развитию социально-значимой инфраструктуры. Объекты образования способствуют повышению доступности качественного обучения. Спортивные сооружения нацелены на развитие массового спорта и формирование здорового образа жизни.

🔸Медицинские учреждения создаются в рамках программы “Модернизация сельского здравоохранения” для обеспечения медицинской помощи в отдаленных населенных пунктах. Строительство водопроводных сетей соответствует стратегической цели – обеспечить все города и села страны чистой питьевой водой до 2025 года на 100%, что является важным шагом к улучшению качества жизни населения.

Новые объекты: где раньше не было – строят

📌 В регионах активно продолжается строительство учреждений образования, спортивных комплексов, объектов здравоохранения и водоснабжения за счет возвращенных активов.

▫️В Астане идет возведение нового стадиона им. К. Мунайтпасова взамен старого. Спортивное сооружение закрытого типа рассчитано на 3598 посадочных мест, включая места для маломобильных граждан. Строительство осуществляется в соответствии с международными стандартами UEFA.

▫️В Алматы на возвращенные активы реализуется 9 проектов по строительству системы водоснабжения.

▫️Для воспитанников комплекса «Сайрамская вспомогательная школа-интернат-колледж» в г. Шымкенте на возвращенные активы построят общежитие на 300 мест.

▫️Масштабный проект на возвращенные активы реализуется в Восточно-Казахстанской области. По поручению Главы государства из СГФ выделены средства на завершение строительства Центра гематологии. В медицинском учреждении запланированы 2 корпуса: стационар на 148 мест и гостиница для пациентов клиники на 24 койки.

В главном здании современным медицинским оборудованием будут оснащены лаборатории, отделения лучевой диагностики, кардиологии, кардиохирургии, гематологии, трансплантации костного мозга и сложной соматики. Новый Центр позволит обеспечить пациентам доступ к передовым методам лечения и реабилитации.

Кроме того, в регионе на возвращенные активы реализуется еще 8 проектов, 2 из которых в сфере здравоохранения и 6 водоснабжения.

▫️В Северо-Казахстанской области сегодня реализуются проекты, направленные на улучшение водоснабжения региона. За счет средств СГФ идет реконструкция Соколовского, Булаевского и Пресновского групповых водопроводов, а также строительство новых водоводов и отводов к сельским населенным пунктам Айыртауского района и Шал Акына, подключенным к Кокшетаускому групповому водопроводу.

▫️В Карагандинской области планируется возведение в 7 районах 51 объекта здравоохранения – врачебные амбулатории, а также фельдшерско-акушерские и медицинские пункты.

▫️В Акмолинской области реализуются 38 проектов в сфере здравоохранения, водоснабжения и спорта. За счет возвращенных активов открыли два медицинских объекта. В селе Арнасай Аршалынского района появилась врачебная амбулатория, которая будет обслуживать свыше 2 тыс. человек, а в Алтынды Буландынского района построили фельдшерско-акушерский пункт. На своевременную медпомощь смогут рассчитывать жители трех населенных пунктов с численностью свыше 1 тыс. граждан.

📱 @KZgovernment

Елімізде заңсыз иемденілген активтерді мемлекет меншігіне қайтару жұмыстары жалғасуда. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша бұл қаражат бүкіл ел бойынша жүздеген әлеуметтік нысан құрылысы мен жаңғырту жұмыстарына жұмсалуда.

Басты назар әлеуметтік маңызды инфрақұрылымға аударылады

Қайтарылатын қаражат Қаржы министрлігінің жанынан құрылған Арнаулы мемлекеттік қорға түседі.

✔️ Қазіргі таңда жалпы құны 318 млрд теңгені құрайтын 406 жобаны қаржыландыру мақұлданды. Оның ішінде 9 білім беру нысаны, спорт саласындағы 3 нысанды, денсаулық сақтау саласындағы 162 жобаны, сумен жабдықтау саласындағы 159 жобаны қоса алғанда, 333 жоба іске асырылуда.

🔺 Барлық жоба Мемлекет басшысының әлеуметтік маңызы бар инфрақұрылымды дамыту жөніндегі тапсырмасы аясында жүзеге асырылуда. Білім беру нысандары сапалы білімнің қолжетімділігін арттыруға ықпал етеді. Спорт нысандары бұқаралық спортты дамытуға және салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған.

🔸 Шалғайдағы елді мекендерде медициналық көмек көрсету үшін «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» бағдарламасы аясында медициналық мекемелер құрылады. Су құбыры желілерінің құрылысы 2025 жылға дейін еліміздің барлық қаласы мен ауылын 100% таза ауыз сумен қамтамасыз етудің стратегиялық мақсатына сәйкес келеді, бұл – халықтың тұрмыс сапасын жақсарту жолындағы маңызды қадам.

Жаңа құрылыс нысандары бой көтереді

📌 Өңірлерде қайтарылған активтер қаражаты есебінен білім беру мекемелері, спорт кешендері, денсаулық сақтау және сумен жабдықтау нысандарының құрылысы белсенді түрде жалғасуда.

▫️Астанада ескі стадионның орнына Қ.Мұңайтпасов атындағы жаңа стадион салынуда. Жабық спорт ғимараты мүгедектігі бар азаматтарға арналған орындарды қосқанда, 3598 орынға есептелген. Құрылыс UEFA халықаралық стандарттарына сәйкес жүргізілуде.

▫️Алматыда қайтарылған қаражат есебінен сумен жабдықтау жүйесін салу бойынша 9 жоба жүзеге асырылуда.

▫️Шымкент қаласындағы «Сайрам көмекші мектеп-интернат-колледжі» кешенінің тәрбиеленушілері үшін қайтарылған қаражатқа 300 орындық жатақхана салынады.

▫️Шығыс Қазақстан облысында қайтарылған активтерге ауқымды жоба жүзеге асырылуда. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Арнаулы мемлекеттік қордан Гематология орталығының құрылысын аяқтауға қаражат бөлінді. Медициналық мекемеде 2 ғимарат: 148 орындық стационар және 24 төсек-орындық клиниканың пациенттеріне арналған қонақ үй жоспарланған.

Бас ғимаратта заманауи медициналық жабдықтармен зертханалар, радиациялық диагностика, кардиология, кардиохирургия, гематология, сүйек кемігін трансплантациялау және күрделі соматика бөлімшелері жабдықталады. Жаңа Орталық науқастарға емдеудің және оңалтудың озық әдістеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар қайтарылған активтер есебінен өңірде тағы 8 жоба іске асырылуда, оның 2-еуі – денсаулық сақтау және 6-ауы – сумен жабдықтау саласында.

▫️Солтүстік Қазақстан облысында бүгінде өңірді сумен жабдықтауды жақсартуға бағытталған жобалар жүзеге асырылуда. Арнаулы мемлекет қор қаражаты есебінен Соколов, Булаев және Пресновский топтық су құбырларын қайта жаңарту, сондай-ақ Көкшетау топтық су құбырына қосылған Айыртау ауданы мен Шал ақын ауылдық елді мекендеріне жаңа су құбырлары мен бұрмалар салу жүріп жатыр.

▫️Қарағанды облысында 7 ауданда 51 денсаулық сақтау объектісін – дәрігерлік амбулаторияларды, сондай-ақ фельдшерлік-акушерлік және медициналық пункттерді салу жоспарлануда.

▫️Ақмола облысында денсаулық сақтау, сумен жабдықтау және спорт саласында 38 жоба жүзеге асырылуда. Қайтарылған активтер есебінен екі медициналық нысан ашылды. Аршалы ауданының Арнасай ауылында 2 мыңнан астам адамға қызмет көрсететін дәрігерлік амбулатория пайдалануға берілді, ал Бұланды ауданының Алтынды ауылында фельдшерлік-акушерлік пункт салынды. 1 мыңнан астам азаматы бар үш елді мекеннің тұрғындары уақтылы медициналық көмекке сене алады.

📱 @KZgovernment