Алтын Астық

Бірлік пен жасампаздық: ҚХА-ның 30 жылдық мерейтойына арналған негізгі бастамалар
«Бірлік пен ынтымақ басты құндылығымыз әрі мемлекеттік саясаттың бұлжымас бағдары болып қала береді», – Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К.Тоқаев
Бүгінде Қазақстанда 124-тен астам этнос өкілдері татулық пен келісімде өмір сүреді. Олар елдің толыққанды азаматтары және мемлекеттің дамуына елеулі үлес қосып келеді. Қазақстандық бірегейлікті нығайту, этносаралық шиеленістің мен қақтығыстардың алдын алу – мемлекеттік саясаттың негізгі басымдықтары. 
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі 2024 жылы этносаралық келісімді нығайтуға, қақтығыстардың алдын алуға, этномедиацияны дамытуға, мамандарды даярлауға және этносаралық саладағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыруға бағытталған кешенді шараларды іске асырды.
Солардың бірі – 1 наурызда «Алғыс айту» күніне орай ұйымдастырылған республикалық телекөпір. Оған 1000-нан астам адам қатысты. Іс-шара аясында «Қайырымдылық керуені» республикалық акциясы және «Шаңырақ» шығармашылық байқауы өтті.
Жылдың маңызды оқиғаларының бірі – 25 сәуірде өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) «Бірлік. Жасампаздық. Прогресс» XXXIII сессиясы. Оған Мемлекет басшысы төрағалық етті. Сонымен қатар, 28 сәуірде «Бірлік жүгірісі» атты жартылай марафон өтті. Оған 15 өңірден 15 мың адам қатысты.
2024 жылы ҚХА жанынан «Жомарт жан» қоғамдық орталықтары құрылды. Олар бірнеше волонтерлік және қайырымдылық акциялар ұйымдастырды. Атап айтсақ, «Жүректен жүрекке» және «Мектепке жол» акциялары өтті. Жалпы, өткен жылы ҚХА мүшелері мұқтаж азаматтарға 1,3 млрд теңге көлемінде көмек көрсетті.
«Жомарт жан» орталықтары негізгі 4 бағыт бойынша қызмет етеді.
1.Мектепке жол – бұл көпбалалы және аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларды жыл сайын мектепке дайындауға көмек көрсететін қайырымдылық акциясы. 2024 жылы 6,5 мыңнан астам бала мектепке қажетті құрал-жабдықтар мен киімдермен қамтамасыз етілді. Жалпы, 260 млн теңге қаржы жұмсалды.
2.Жүректен жүрекке – бұл табиғи апаттар мен төтенше жағдайлар кезінде азаматтарға қолдау көрсетуге бағытталған жоба. Жоба аясында волонтерлердің көмегімен зардап шеккен өңірлерге 1700 тоннадан астам азық-түлік, дәрі-дәрмек және бірінші кезекте қажетті тауарлар жеткізілді. Гуманитарлық көмектің жалпы сомасы 805 млн-нан астам қаржы жұмсалды.
3.Мейірім – инклюзивті топтар мен әлеуметтік осал азаматтарды қолдау бағыты. 2024 жылы жоба аясында 1320 отбасы және 483 азаматқа әлеуметтік көмек көрсетілді.
4.Қамқор – спорттық және әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға бағытталған қайырымдылық жобалары. 2024 жылы өңірлерде жаңа спорт алаңдары құрылды, спортпен шұғылдануға арналған орталықтар ашылды, сондай-ақ мектептер заманауи білім беру құралдарымен жабдықталды (мысалы, интерактивті тақта және т.б.).
Сонымен қатар, былтыр ҚХА 13 арнайы қоғамдық жобаны жүзеге асырды. ҚХА-ның 10 қоғамдық құрылымы белсенді жұмыс атқаруда. Олардың қатарында Ақсақалдар кеңесі, Аналар кеңесі, «Ассамблея жастары» республикалық қоғамдық бірлестігі, Журналистер клубы, Ғылыми сарапшылар кеңесі, «Жомарт жан» орталықтары, Этномедиация кеңесі, Шығармашылық ұжымдар қауымдастығы, Студенттік ҚХА, Жас ғалымдар клубы бар. 
ҚХА мыңнан астам этномәдени бірлестікпен тығыз байланыс орнатқан.
Еліміз бойынша 35 Достық үйі мыңнан астам этномәдени бірлестік үшін заманауи комьюнити-орталықтар ретінде қызмет етеді. 2024 жылы бұл орталықтарда 2 757 іс-шара ұйымдастырылып, оған шамамен 300 мың адам қатысты.
2024 жылы ҚХА құрылымдарының қатысуымен 15 000-нан астам әлеуметтік маңызы бар іс-шара өтті, 700 мың адам қатысты.
Елдегі төрт университеттің журналистика факультетінде «Этносаяси сауаттылық» атты арнайы курс енгізілді.
Этносаралық қатынастар саласындағы маңызды бағыттардың бірі – қақтығыстардың алдын алудың тиімді тетігі ретінде этномедиацияны дамыту. 2024 жылы 233 кәсіби этномедиатор республикалық, өңірлік және жергілікті деңгейде даярлықтан өтті. Сондай-ақ 30 семинар мен тренинг өткізіліп, 1 207 адам оқытылды.
Этносаралық қатынастардың жай-күйін объективті бағалау мақсатында 2 социологиялық зерттеу жүргізілді, өңірлерге 10 мониторингтік сапар жасалып, олардың қорытындысы бойынша мемлекеттік органдарға тиісті ұсыныстар берілді.
Зерттеу нәтижелері бойынша ел азаматтарының 97,3%-ы этносаралық жағдайды тұрақты және қолайлы деп бағалады.
Этносаралық мәселелер бойынша 80 өңірлік ақпараттық-түсіндіру тобы 160 мыңнан астам адам қатысқан 3 000-нан астам іс-шара өткізді. Олар конференциялар, кездесулер, семинарлар, кеңестер, дөңгелек үстелдер және басқа да форматтарда өтті.
Министрлік нәсілдік кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы халықаралық конвенцияны орындау және антидискриминациялық заңнаманы талқылау мәселелері бойынша тұрақты ведомствоаралық жұмыс тобын құрды. Жұмыс қорытындысы бойынша осы саладағы заңнаманы жетілдіруге арналған ұсыныстар әзірленді.
Қазақстанда қоғамдық келісім мен этносаралық өзара іс-қимылды нығайту жөніндегі жүйелі жұмыс 2025 жылы да жалғасын табады. Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К.Тоқаевтың төрағалығымен ҚХА-ның XXXIV мерейтойлық сессиясы өткізіледі. Бұл – ұлттық бірлікті дамытудағы басым бағыттарды айқындайтын негізгі іс-шаралардың бірі болмақ.
ҚХА-ның 30 жылдығына дайындық аясында 400-ден астам ірі іс-шараны ұйымдастыру бойынша жоспар әзірленіп, бекітілді. Сонымен қатар, ҚХА Антологиясы мен мерейтойлық медалі шығарылады.
Биыл ақпараттық-түсіндіру жұмыстарына, мемлекеттік органдар мен қоғамдық құрылымдардың этностарды қазақстандық қоғамға интеграциялау тиімділігін арттыруға, сондай-ақ этносаралық тұрақтылықты қамтамасыз етуде азаматтық қоғамның рөлін күшейтуге ерекше назар аударылады.
Бұл саладағы кәсіби мамандарды дамыту үшін ҚХА Журналистер клубы аясында 200-ден астам журналист оқытылады, ал этносаралық қатынастар саласындағы 1000-нан астам кәсіби келіссөз жүргізушінің біліктілігі арттырылады.
2025 жылғы негізгі басымдықтардың бірі – салалық кадрларды даярлау. «Этносаясаттану» және «Этножурналистика» мамандықтары бойынша оқытылған мамандардың санын арттыру жоспарда бар.
Сонымен қатар, ҚХА жобалары, Достық үйлері, лингвистикалық кабинеттер және басқа да мамандандырылған құрылымдар арқылы мемлекеттік тілді этносаралық қатынас тілі ретінде қалыптастыру жұмыстары күшейтіледі.
Бұл міндеттер Қазақстан Республикасында қазақстандық патриотизмге, азаматтық бірлікке және ел халқының рухани-мәдени тұтастығына негізделген қоғамдық келісім мен жалпыұлттық тұтастықты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

«Будущее Казахстана – в руках патриотичной, образованной, трудолюбивой молодежи. Я верю в созидательную силу подрастающего поколения!», – Президент Республики Казахстан Касым-Жомарт Токаев
 
Главным ориентиром в работе с казахстанской молодежью в 2024 году стала концепция «Адал азамат», курс на которую задал Глава государства на третьем заседании Национального Курултая. Это продвижение ценностей честности, справедливости и трудолюбия.
Вопросы трудоустройства и занятости являются приоритетом государственной молодежной политики. В 2024 году работой были обеспечены более 400 тыс. людей из числа молодежи.
В ряде регионов страны действуют программы по обучению и трудоустройству: в Астане – «Jol Tap» (обучено 3,9 тысяч человек), в городе Алматы и Актюбинской, Карагандинской областях  – «Jumys Tap» (работу нашли 10 тысяч человек). Также в Алматы работает платформа «Jobfair365», благодаря которой трудоустроено 2,5 тыс. молодых людей.
В частности, в городе Астане в рамках реализации проекта «Jol Tap» 19,5 тыс. граждан получили консультации по 52 мерам государственной поддержки по возможностям трудоустройства. Из них прошли обучение 3,9 тыс. человек по 10 рабочим специальностям (швея, бариста, продавец-кассир, электрогазосварщик, основы бухгалтерского учета, ремонт обуви и изготовление ключей, основы изготовления корпусной мебели, авто-специалист по замене масла и автошин, основы торговли в магазине Kaspi и др.).
Молодежными ресурсными центрами для профессиональной ориентации молодежи за 2024 год проведено более 500 ярмарок вакансий и даны более 1 млн. консультации (юридические, психологические, профориентация, государственные программы, волонтерство, трудоустроство и т.д.).
Особое внимание уделяется работе с молодежью категории NEET, численность которой составляет свыше 160 тыс. человек. Это молодые казахстанцы без образования и без работы. В этом году в целях поддержки инициатив молодежи категории NEET Министерством культуры и информации РК было выделено 280 грантов в рамках проекта «Zhas project». (280 грантов, каждый на 1 млн тг.).
Также, более 20 лет продолжается реализация проекта «Жасыл ел», направленого на сезонную занятость молодежи в каждом регионе страны. За последние 3 года охвачено более 100 тыс. молодых людей, из них более 30 тыс. – сельская молодежь. 
Параллельно государство активно содействует молодежи в решении жилищных вопросов. Всего с 2017 года жилье по госпрограммам приобрели более 7 200 молодых казахстанцев.
Сегодня при поддержке «Отбасы банка» совместно с акиматами городов и областей в 16 регионах страны реализуются специальные ипотечные программы для работающей молодежи на следующих условиях: первоначальный взнос –10%, процентная ставка – от 5% годовых, максимальный срок займа – до 19 лет.
В программе может участвовать любой гражданин Казахстана в возрасте до 35 лет включительно, при этом в программе может участвовать только один из супругов.
Также реализуются республиканские жилищные программы «Отау» и «Наурыз», предусматривающие отдельные квоты для молодежи (в 2024 году 3 923 займов на общую сумму 103,4 млрд. тенге были выданы гражданам до 35 лет, по программе «Отау» выдано 1 450 займов на общую сумму 31,7 млрд. тенге выдано гражданам до 35 лет).
Одним из ключевых направлений молодежной политики является развитие кадрового потенциала. Востребованным стал проект «Президентский молодежный кадровый резерв», реализуемый с 2019 года по поручению Главы государства. На сегодня 315 резервистов Президентского молодежного кадрового резерва назначены на руководящие должности в государственном и квазигоссекторе.  
В ходе отбора интерес к программе проявили более 60 тыс. граждан
(в 2019 году – 13 тыс. человек, в 2021 году – 22 тыс. человек, в 2023 году –
31 тыс. человек). По итогам трех отборов в Резерв принято 400 человек
(в 2019 году – 300 человек, в 2021 и 2023 годах – по 50 человек соответственно), которые получили возможность назначения на политические государственные должности, должности корпуса «А», а также руководящие должности корпуса «Б».
По поручению Президента для удовлетворения кадровых потребностей местных государственных органов в 2024 году во всех регионах страны впервые был проведен отбор в региональные кадровые резервы областей, городов республиканского значения, столицы.
По результатам отбора 505 человек зачислены в региональные кадровые резервы сроком на два года и получили возможность без конкурса занимать административные государственные должности корпуса «Б» местных исполнительных органов по согласованию с уполномоченным органом или его территориальным подразделением.
Также в рамках политических реформ введены специальные квоты для молодежи на выборах в Мажилис и маслихаты, что придало новый импульс деятельности представительных органов власти.
Кроме того, государство также активно поддерживает молодежь через гранты и премии.  В 2024 году вручены 30 грантов «Тәуелсіздік ұрпақтары» на сумму 90 млн. тг. по шести направлениям: наука, культура, IT, медиа, бизнес, волонтерство. Размер государственной молодёжной премии «Дарын» увеличен до 1 млн. тенге.
В текущем году будут запущены специальные грантовые проекты для молодежи по 6 направлениям (профилактика лудомании и наркомании, повышение финансовой и правовой грамотности молодежи и др.) на общую сумму порядка 720 млн (на период с 2025-2027 г.г.).
Поддержка стартапов и инновационных инициатив среди молодежи способствует созданию новых рабочих мест и экономическому росту, профориентационная работа и содействие в трудоустройстве – повышению уровня занятости.
В целом, многовекторная молодежная политика способствует росту вовлеченности молодежи в общественную жизнь, ее благополучия и уровня гражданской ответственности.

«Қазақстанның болашағы – отаншыл, білімді, еңбекқор азаматтардың, яғни жастардың қолында. Мен жас ұрпақтың жасампаздық қуатына сенемін!» – Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев
 
2024 жылы қазақстандық жастармен жұмыс істеудің басты бағыты «Адал азамат» тұжырымдамасы болды. Бұл бағытты Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың үшінші отырысында айқындап берді. Тұжырымдама адалдық, әділдік және еңбекқорлық секілді құндылықтарды насихаттауға негізделген.
Мемлекеттік жастар саясатының басым бағыттарының бірі – жастарды жұмыспен қамту мәселесі. 2024 жылы 400 мыңнан астам жас жұмысқа орналастырылды.
Еліміздің бірнеше өңірінде оқыту және жұмысқа орналастыру бағдарламалары жүзеге асты. Атап айтсақ, Астанада – «Jol Tap» (3,9 мың адам оқудан өтті), Алматы, Ақтөбе және Қарағанды облыстарында – «Jumys Tap» (10 мың адам жұмыспен қамтылды) бағдарламалары. Сондай-ақ Алматыда «Jobfair365» платформасы жұмыс істейді, оның көмегімен 2,5 мың жас маман жұмысқа орналасты.
Астанада «Jol Tap» жобасы аясында 19,5 мың азамат мемлекеттік қолдау шараларының  52 түрі бойынша кеңес алды. Олардың ішінде 3,9 мың адам 10 түрлі мамандық бойынша оқытылды (тігінші, бариста, сатушы-кассир, электргазбен дәнекерлеуші, бухгалтерлік есептің негіздері, аяқ киім жөндеу және кілт жасау, корпустық жиһаз жасау негіздері, май және дөңгелек ауыстыру жөніндегі авто-маман, Kaspi дүкеніндегі сауда негіздері және т.б.)
Жастар ресурстық орталықтары 2024 жылы кәсіптік бағдар беру мақсатында 500-ден астам бос жұмыс орын жәрмеңкесін ұйымдастырып, 1 миллионнан астам кеңес беріп үлгерді (заңгерлік, психологиялық, кәсіптік бағдар, мемлекеттік бағдарламалар, волонтерлік, жұмыспен қамту және т.б.).
NEET санатындағы жастарға да ерекше назар аударылды. Қазіргі уақытта бұл санатқа жататын 160 мыңнан астам жас бар. Олар – білімі мен жұмысы жоқ қазақстандық жастар. NEET жастарының бастамаларын қолдау мақсатында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі «Zhas project» аясында 280 грант бөлді (әр гранттың мөлшері – 1 миллион теңге).
Сонымен қатар 20 жылдан астам уақыт бойы елдің әр өңірінде жастарды маусымдық жұмыспен қамтуға бағытталған «Жасыл ел» жобасы жүзеге асып келеді. Соңғы 3 жылда 100 мыңнан астам жас қамтылса, оның 30 мыңнан астамы – ауыл жастары.
Мемлекет жастарға тұрғын үй мәселесін шешу бойынша жүйелі қолдау көрсетіп келеді. 2017 жылдан бастап, мемлекеттік бағдарламалар аясында 7 200-ден астам жас қазақстандық баспанаға ие болды.
Бүгінде «Отбасы банк» және облыс әкімдіктерімен бірлесіп, елдің 16 өңірінде жұмыс істейтін жастарға арналған арнайы ипотекалық бағдарламалар да іске қосылды. Шарттарын атап айтатын болсақ, 10% бастапқы жарна төленіп, пайыздық мөлшерлемесі 5%-дан басталады, 19 жылға дейін несие беріледі.
Бағдарламаға 35 жасқа дейінгі кез келген Қазақстан азаматы қатыса алады, бірақ отбасылы болған жағдайда ерлі-зайыптының біреуі ғана  өтініш бере алады.
Сондай-ақ жастар үшін арнайы квоталар қарастырылған республикалық тұрғын үй бағдарламалары да бар.  Атап айтсақ, «Отау» және «Наурыз» бағдарламалары. 2024 жылы осы бағдарламалар аясында 3 923 жас азаматқа жалпы сомасы 103,4 млрд теңге несие берілді. «Отау» бағдарламасы бойынша 1 450 жас азамат жалпы сомасы 31,7 млрд теңге көлемінде несие алды.
Жастар саясатының басты бағыттарының бірі – кадрлық әлеуетті арттыру.«Президенттік жастар кадрлық резерві» – Мемлекет басшысының тапсырмасымен 2019 жылдан бастап іске асып келе жатқан жоба. Қазіргі уақытта 315 резервтегі жас  мемлекеттік және квазимемлекеттік секторда басшылық лауазымдарға тағайындалды.
Жобаға қызығушылық жыл сайын артып келеді (2019 жылы – 13 мың адам, 2021 жылы – 22 мың адам, 2023 жылы – 31 мың адам). Үш іріктеудің нәтижесі бойынша 400 адам Резервке қабылданды (2019 жылы – 300 адам, 2021 және 2023 жылдары – 50 адам).
Олар саяси мемлекеттік лауазымдарға, «А» корпусына, сондай-ақ «Б» корпусындағы басшылық қызметтерге тағайындалу мүмкіндігіне ие болды.
2024 жылы алғаш рет барлық өңірде аймақтық кадрлық резервке іріктеу өтті. Оған республикалық маңызы бар қалалар мен облыстардың жергілікті атқарушы органдары қатысты. 505 адам екі жыл мерзімге резервке қабылданып, мемлекеттік органдардың келісімімен «Б» корпусындағы әкімшілік мемлекеттік лауазымдарға конкурссыз тағайындалу мүмкіндігіне ие болды.
Сонымен қатар, Мәжіліс пен мәслихат сайлауында жастарға арналған арнайы квоталар енгізілді, бұл бастама органдардың жұмысына жаңа серпін берді.
Бұдан бөлек мемлекет гранттар мен сыйақылар арқылы жастарға қолдау көрсетіп келеді. 2024 жылы 90 млн. теңгеге «Тәуелсіздік ұрпақтары» гранты 30 жасқа табысталды. Жоба алты бағыт бойынша грант бөлді. Атап айтсақ, ғылым, мәдениет, IT, медиа, бизнес, волонтерлік секілді тақырыптар қамтылды.  «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының мөлшері 1 млн теңгеге дейін ұлғайтылды.
Биыл жастарға арналған арнайы гранттық жобалар 6 бағыт бойынша (лудомания мен нашақорлықтың алдын алу, жастардың қаржылық және құқықтық сауатын арттыру және т.б.) бөлінеді. Жобаның жалпы сомасы шамамен – 720 млн теңге (2025-2027 ж. ж. кезең үшін).
Стартаптар мен инновациялық бастамаларды қолдау жаңа жұмыс орындарының ашылуына және экономиканың өсуінк ықпал етеді.
Кәсіптік бағдар беру және жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу жастардың жұмыспен қамтылу деңгейін арттырады.
Жалпы, көпвекторлы жастар саясаты жастардың қоғамдық өмірге белсенді араласуына, олардың азаматтық жауапкершілік деңгейінің артуына ықпал етеді.

Этническим казахам – гражданам других стран выдано 65 карт «Ата жолы», дающих право жить и работать в Казахстане в течение 10 лет. 27 карт получили бизнес-иммигранты, готовые развивать свое дело в нашей республике, обладателями 38 карт стали востребованные специалисты.

«Где бы ни жили казахи, их единственная Родина – Казахстан. Поэтому нам всегда важно поддерживать наших соотечественников, живущих за границей», – Президент Республики Казахстан Касым-Жомарт Токаев.

Среди получивших карту «Ата жолы» имеются такие специалисты, как  инженер-физик, инженер-математик, химические технологи, врачи челюстно-лицевой хирургии, педиатры и др., прибывшие из России, Германии, Монголии, Китая, США, Израиля, Франции, Великобритании, Нидерландов, Финляндии, Кыргызстана и Узбекистана.

Целью внедрения карты «Ата жолы» является укрепление связей с исторической родиной, сохранение национальных традиций, привлечение в страну профессионалов и успешных бизнесменов для реализации их потенциала в Казахстане. Карта предоставляется этническим казахам, проживающим за рубежом, без потери гражданства.

Обладатели карты «Ата жолы» при въезде в страну получают вид на жительство сроком на 10 лет и самостоятельно выбирают регион расселения для осуществления трудовой деятельности, либо ведения бизнеса.

Этнический казах с картой «Ата жолы», являясь гражданином другой страны, имеет равные права с гражданами Казахстана и кандасами.

Обладатели карты «Ата жолы» (и члены их семей) могут пользоваться правами на:

– получение социальных выплат и обслуживание в медицинских учреждениях в рамках гарантированного объема медицинской помощи;

– трудоустройство на территории Казахстана в соответствии с Трудовым кодексом РК и законом РК «О миграции населения»;

– осуществление на территории Казахстана предпринимательской деятельности в соответствии с Предпринимательским кодексом и иными правовыми актами РК;

– получение бесплатного среднего образования в государственных учебных заведениях, на конкурсной основе бесплатного среднего специального и/или высшего образования в государственных средних специальных и/или высших учебных заведениях, платного образования в частных учебных заведениях в соответствии с законом РК «Об образовании»;

– получение гарантированной государством юридической помощи в соответствии с законом РК «Об адвокатской деятельности и юридической помощи»;

– приобретение гражданства Республики Казахстан в упрощенном порядке в соответствии с международными договорами и законодательными правовыми актами РК в сфере гражданства.

Лица, обладающие картой «Ата жолы», не имеют прав избирать и быть избранными в Парламент и маслихаты РК, участвовать в республиканском референдуме и не имеют доступ к государственной службе.

Карта «Ата жолы» признается недействительной в случае, если ее владелец получит гражданство Казахстана.

Напомним, по поручению Главы государства с июля 2023 года внедрена карта «Ата жолы» для этнических казахов, проживающих за рубежом, с проработкой вопроса упрощенного въезда/выезда в страну.